Πληροφορίες για τον τουρισμό και πολιτισμό του δήμου Μετεώρων
Ο Δήμος Μετεώρων, είναι διάσπαρτος από μνημεία ανυπολόγιστης ιστορικής, πολιτιστικής και αισθητικής αξίας. Τα τοξωτά γεφύρια, οι εκκλησιές, τα μοναστήρια, τα ερείπια φρουρίων, σε συνδυασμό με το περιβάλλον είναι ο τόπος όπου η φύση, η πνευματικότητα και η παράδοση συνυπάρχουν σε όλο τους το μεγαλείο.
1. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
ΜΕΤΕΩΡΑ
Στα βορειοδυτικά της Θεσσαλίας πάνω από την Καλαμπάκα και το Καστράκι βρίσκονται τα Μετέωρα. Η εντυπωσιακή ομορφιά των πανύψηλων βράχων και των Μοναστηριών, ζωντανή απόδειξη της Πνευματικής και Πολιτιστικής κληρονομιάς μας, καθιστούν τα Μετέωρα μοναδικό φαινόμενο και πνευματικό κέντρο παγκοσμίου σπουδαιότητας.
Κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ. υπήρχαν 24 μοναστήρια, από τα οποία τα 6 λειτουργούν σήμερα. Τα μοναστήρια με τα μπαλκόνια και τα πρεβάζια στεφανώνουν τις κορυφές των πελωρίων βράχων και υψώνονται πάνω από χαράδρες χωρισμένα και ταυτόχρονα ενωμένα σ’ ένα απαράμιλλο τοπίο, το οποίο με τα βουνά της Πίνδου, τον Πηνειό ποταμό, τα φαράγγια και τα γραφικά χωριά θεωρείται, ένα από τα ωραιότερα του κόσμου.
ΜΕΤΕΩΡΑ -Ι.Μ Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή του Μεγάλου Μετεώρου
Πριν από τα μέσα του 14ου αι. από τον όσιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη ιδρύεται η μεγαλύτερη από τις μονές η Μονή Μεταμορφώσεως ή του Μεγάλου Μετεώρου. Ο ίδιος θα ονομάσει τον «Πλατύ λίθο» όπου ιδρύει τη μονή «Μετέωρο», ονομασία που θα καθιερωθεί για όλη τη λιθούπολη και θα παραμείνει δια μέσου των αιώνων. Τον ναό αυτόν επεξέτεινε ο δεύτερος κτίτορας της μονής Ιωάσαφ (Ιωάννης Ούρεσης Παλαιολόγος.)
Το καθολικό της ακολουθεί το γνωστό αρχιτεκτονικό αθωνίτικο τύπο, και πρόκειται για έναν σταυροειδή εγγεγραμμένο τετρακιόνιο με χορούς, τύπο που ξεκινά τον 10ο. από το Άγιο Όρος και συνεχίζει να αποτελεί τον καθιερωμένο τύπο των μοναστηριών μέχρι και τον 19ο αιώνα. Οι τοιχογραφίες αυτού του καθολικού χρονολογούνται πιθανότατα στα 1483.
Στα 1544/45 σύμφωνα με εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή ανεγείρεται ο νέος επιβλητικός ναός, με λιτή, το ιερόν του οποίου είναι το καθολικό που ίδρυσε ο Αθανάσιος ο Μετεωρίτης. Ο ναός αυτός αγιογραφείται στα 1552 και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά και αξιόλογα τοιχογραφικά σύνολα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής. Λίγο αργότερα (1557) ιδρύεται η τράπεζα της μονής – η οποία αποτελεί σήμερα το μουσείο της – ενώ το 1572, ιδρύεται το νοσοκομείο – γηροκομείο, και τέλος στα 1789, ιδρύεται το παρεκκλήσι των Αγ. Κων/νου και Ελένης, ενώ στην ίδια εποχή εντάσσεται και η ίδρυση του άλλου παρεκκλησίου του Τιμίου Προδρόμου.
Στο μουσείο της μονής, το οποίο οργανώθηκε το 1990, φιλοξενείται πλούσια συλλογή εικόνων, χειρογράφων, ιερών σκευών και ξυλόγλυπτων.
ΜΕΤΕΩΡΑ – Ι.Μ. Βαρλαάμ
Απέναντι από το Μεγάλο Μετέωρο, δεσπόζει μία άλλη εξίσου σημαντική μονή, η Μονή Βαρλαάμ με το καθολικό της να τιμάται στη μνήμη των Αγ. Πάντων. Κτίσθηκε στα 1541/42 από τους Γιαννιώτες αδερφούς Θεοφάνη και Νεκτάριο Αμαράδες. Πρόκειται για καθολικό αγιορείτικου τύπου, με έναν ευρύχωρο εξωνάρθηκα (λιτή) να προηγείται του κυρίως ναού.
Επιγραφή στον κυρίως ναό αναφέρει ότι αγιογραφήθηκε το 1548, χωρίς δυστυχώς να αναφέρει και το όνομα του ζωγράφου. Τα τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά όμως των τοιχογραφιών οδηγούν στον μεγάλο ζωγράφο της κρητικής σχολής Φράγκο Κατελάνο. Δεκαοχτώ χρόνια αργότερα, στα 1566, τοιχογραφήθηκε ο εξωνάρθηκας από τους Θηβαίους αγιογράφους Γεώργιο ιερέα και Φράγκο. Αξιοπρόσεκτη η παράσταση του οσίου ασκητή Συμεών που θρηνεί πάνω από τον ανοικτό τάφο με τον γυμνό σκελετό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, παράσταση που συμβολίζει την ματαιότητα των εγκοσμίων και το αναπόφευκτο τέλος κάθε ανθρώπου. Άλλα αξιόλογα κτίσματα της μονής είναι η τράπεζα, που σήμερα χρησιμοποιείται ως σκευοφυλάκιο, η εστία, το μαγειρειό και τέλος το νοσοκομείο.
Η μονή αυτή, διαθέτει πλούσια και αξιόλογη συλλογή 290 χειρογράφων. Από τους χειρόγραφους κώδικες ξεχωρίζει το αξιόλογο περγαμηνό – τετραβάγγελο, που θεωρείται προσωπικό εγκόλπιο του βυζαντινού αυτοκράτορα Κων/νου Ζ΄ Πορφυρογέννητου (912-959), αλλά το δείγμα της γραφής του δείχνει νά έχει γραφτεί στα τέλη του 13ου ή στις αρχές του 14ου αι. Στο μουσείο εκτίθενται επίσης αρκετές μεταβυζαντινές φορητές εικόνες, άμφια, επιτάφιοι και πολλά είδη μικροτεχνίας και αργυροχοΐας.
ΜΕΤΕΩΡΑ -Ι. Μ. Αγ. Νικολάου Αναπαυσά
Πολύ κοντά στο Καστράκι βρίσκεται η Ι. Μ. Αγ. Νικολάου Αναπαυσά, το πρώτο μοναστήρι που συναντάει κανείς καθώς ανεβαίνει προς τα Μετέωρα. Λόγω της ιδιορρυθμίας του βράχου, η μονή δεν μπορούσε να αναπτυχθεί σε έκταση και αναπτύχθηκε σε αλλεπάλληλα πατώματα. Ανεβαίνοντας μέσω μιας κτιστής στενής σκάλας συναντά κανείς το μικρό παρεκκλήσι του Αγ. Αντωνίου με υπολείμματα τοιχογραφιών του 14ου αι. Στον επόμενο όροφο είναι κτισμένος ο ναός του Αγ. Νικολάου και στον τελευταίο όροφο βρίσκεται η παλιά τράπεζα του ναού.
Ο ναός του Αγ. Νικολάου, το καθολικό της μονής, είναι μικρός μονόχωρος ναός με εσωνάρθηκα (λιτή) που ανεγέρθηκε στις αρχές του 16ου αι. Στα 1527, σύμφωνα με την κτιτορική επιγραφή, αγιογραφήθηκε από τον περίφημο ζωγράφο της κρητικής σχολής Θεόφανη Στρελίτζα Μπαθά. Η τοιχογράφηση του καθολικού αυτού αποτελεί το παλιότερο επώνυμο έργο του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη. Εντυπωσιακή είναι η παράσταση του Αδάμ στον παράδεισο, να δίνει ονόματα στα ζώα και πτηνά.
ΜΕΤΕΩΡΑ – Ι. Μ. Ρουσσάνου
Αμέσως μετά την Ι. Μ. Αγ. Νικολάου Αναπαυσά βρίσκεται η Ι. Μ. Ρουσσάνου, κτισμένη πάνω σ’ έναν κατακόρυφο στύλο, απ’ όπου απολαμβάνει κανείς όλη τη μαγεία του μετεωρίτικου τοπίου. Η ανάβαση στη μονή παλιότερα γινόταν με ανεμόσκαλα ενώ σήμερα γίνεται άνετα με σκαλοπάτια. Η μονή αποτελείται από ένα τριώροφο συγκρότημα. Το καθολικό και τα κελιά βρίσκονται στο ισόγειο, ενώ τα δωμάτια υποδοχής, το αρχονταρίκι κι άλλα κελιά και βοηθητικοί χώροι στους πάνω ορόφους. Το καθολικό της μονής ιδρύεται στα τέλη του 16ου αι., από τους Γιαννιώτες ιερομόναχους Ιωσάφ και Μάξιμο, είναι αγιορείτικου τύπου, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και τιμάται στη μνήμη της Αγ. Βαρβάρας. Τριάντα χρόνια μετά την ανέγερση της μονής (1560), αγιογραφείται το καθολικό, αγιογράφηση που αποτελεί ένα από τα πιο λαμπρά σύνολα με τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της Κρητικής Σχολής.
ΜΕΤΕΩΡΑ – Ι. Μ. Αγίας Τριάδος
Η Ι. Μ. Αγ. Τριάδος, είναι η πλέον απρόσιτη μονή αφού φθάνει κανείς εκεί μετά από μια δύσκολη πορεία ανάμεσα στην κοιλάδα αρχικά και στο βράχο στη συνέχεια. Η παράδοση, χωρίς να επιβεβαιώνεται από άλλες πηγές και μαρτυρίες, αναφέρει ότι η μονή κτίσθηκε στα 1438 από κάποιο μοναχό Δομέτιο. Ο σημερινός κυρίως ναός, ένας μικρός δικίονος σταυροειδής, πρέπει να κτίστηκε στα 1475/76, ενώ η τοιχογράφηση έγινε σύμφωνα με επιγραφή το 1741 από τους ζωγράφους Αντώνιο ιερέα και τον αδελφό του Νικόλαο. Το παλιό αξιόλογο τέμπλο της μονής έγινε στόχος αρχαιοκάπηλων το 1979 και μαζί του κλάπηκαν και οι αξιόλογες εικόνες της Παναγίας του 1718 του ζωγράφου Ρίζου από τα Άγραφα και η εικόνα του Χριστού (1662). Ο θολοσκέπαστος νάρθηκας κτίστηκε το 1689 και αγιογραφήθηκε το 1692, ενώ το 1684 δίπλα στο Ιερό προστέθηκε ένα μικρό σκευοφυλάκειο. Τέλος στην αριστερή πλευρά της μονής υψώνεται το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, ένας μικρός κυκλικός ναός με θόλο – λόγω της λάξευσής του στο βράχο – κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1682.
ΜΕΤΕΩΡΑ -Ι. Μ. Αγ. Στεφάνου
Στο ΝΑ άκρο των μετεωρίτικων βράχων και ακριβώς πάνω από την Καλαμπάκα, βρίσκεται η Ι. Μ. Αγ. Στεφάνου, το μόνο μοναστήρι που το επισκέπτεται κανείς εύκολα, γιατί η προσπέλαση δεν έχει σκάλες αλλά γίνεται με μικρή γέφυρα.
Ο σημερινός μικρός ναός του Αγ. Στεφάνου, αντικατέστησε στα μέσα του 16ου αι. έναν παλιότερο ναό, ο οποίος κτίσθηκε πιθανότατα κατά τον 14ο/15ο αι. Πρόκειται για μικρή ξυλόστεγη μονόκλιτη βασιλική με εξωνάρθηκα, που αγιογραφείται στα 1545 ή λίγο αργότερα. Επιγραφή πάνω από την είσοδο του ναού, αναφέρει ότι η παράσταση της Κοίμησης της Θεοτόκου έγινε από τον αγιογράφο ιερέα Νικόλαο. Στα 1798 κτίσθηκε το σημερινό μεγαλόπρεπο καθολικό του Αγ. Χαραλάμπους, όπου φυλάσσεται και η κάρα του αγίου, δώρο του ηγεμόνα της Βλαχίας Βλαδισλάβ. Στη μονή και στο μουσείο που οργανώθηκε τελευταία φυλάσσονται 147 χειρόγραφα, φορητές εικόνες υψηλής τέχνης, χρυσοκέντητος επιτάφιος του 1857. Τέλος, στα 1814 λεπτοδούλεψαν Μετσοβίτες ταλιαδόροι το τέμπλο του ναού του Αγ. Χαραλάμπους, για το οποίο δαπανήθηκαν 1000 γρόσια.
ΜΕΤΕΩΡΑ ΚΑΣΤΡΑΚΙ- Παναγία Δούπιανη
Στα τέλη του 11ου αι. – αρχές 12ου αι., τοποθετείται η ίδρυση του μικρού μονόχωρου ναού της Παναγίας Δούπιανης ή Ζωοδόχου Πηγής, στα ΒΑ της Κοινότητας Καστρακίου, η οποία σε τουρκικό απογραφικό κατάστιχο του 1454/55, αναφέρεται με το όνομα QASTIRO και έχει συνδέσει το όνομά της με την ιστορία του μοναχισμού στα γειτονικά Μετέωρα. Η Παναγία Δούπιανη ήταν το πρώτο οργανωμένο κέντρο μοναχών, όπου συγκεντρώνονταν κάθε Κυριακή.
ΜΕΤΕΩΡΑ ΚΑΣΤΡΑΚΙ- Ναός του Αγ. Νικολάου Μπάντοβα ή Κοφινά
Τον 15ο αι., ιδρύθηκε πιθανότατα ο ναός του Αγ. Νικολάου Μπάντοβα ή Κοφινά λαξευμένος μέσα στο σπήλαιο του βράχου και στη χαράδρα που χωρίζει το Καστράκι από την Καλαμπάκα. Ο ναός αυτός που δέχτηκε πολλές μεταγενέστερες επεμβάσεις, ήταν πιθανότατα ασκηταριό. Στην ίδια χαράδρα βρίσκονται ο Ι. Ν. Αγ. Αντωνίου και η Ι. Μ. Αγ. Γρηγορίου.
ΜΕΤΕΩΡΑ ΚΑΣΤΡΑΚΙ – Ι.Μ. της Υπαπαντής
Ο καθηγούμενος της μονής της Θεοτόκου Δούπιανης, Νείλος, ιδρύει στα 1366/67 τη Μονή της Υπαπαντής, που σήμερα είναι ακατοίκητη και ανήκει στη Μονή του Μεγάλου Μετεώρου, όπως αναφέρεται σε μια από τις δύο κτιτορικές επιγραφές. Ο νάρθηκας μονής είναι μετεγενέστερος, αφού κτίζεται στα 1784 και αγιογραφείται από τους Καλαρρυτινούς ζωγράφους Δημήτριο Ζούκη και τον μαθητή του Γεώργιο.
ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ – Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου
Ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα, είναι μια τρίκλιτη βασιλική, μεγάλων διαστάσεων, με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος και εσωνάρθηκα (λιτή) που επικοινωνεί με τον κυρίως ναό με ένα τρίβηλο άνοιγμα. Ο ναός αγιογραφείται στα 1573, σύμφωνα με επιγραφή στην δυτική πλευρά του εξωνάρθηκα, από τον μοναχό Νεόφυτο, γιό του περίφημου Κρητικού ζωγράφου Θεοφάνη Στρελίτζα Μπαθά – ο οποίος στα 1527 αγιογραφεί στα γειτονικά Μετέωρα, το καθολικό της Ι. Μ. Αγ. Νικολάου Αναπαυσά – και από τον ιερέα Κυριαζή. Από την αρχική αγιογράφιση – σύγχρονη με την ίδρυση του ναού – σώζονται τμήματα στο ανατολικό άκρο του νότιου τοίχου του διακονικού.
Την σφραγίδα της Κομνήνειας εποχής για την περιοχή φέρει ο ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, , ο οποίος σύμφωνα με το σιγίλλιο του πατριάρχη Αντωνίου που αναγράφεται στον βόρειο τοίχο του εσωνάρθηκα του ναού, κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Μανουήλ Κομνηνό (1143-1180), στη θέση μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Τμήμα του ψηφιδωτού δαπέδου της βασιλικής αυτής διασώζεται μέχρι σήμερα, ενώ από την ίδια προέρχονται πιθανότατα το μαρμάρινο κιβώριο που καλύπτει την Αγία Τράπεζα, όπως και το σύνθρονο πίσω από αυτήν. Τέλος, με κάποια από τα υλικά του παλαιοχριστιανικού άμβωνα ανασυγκροτήθηκε ο σημερινός μαρμάρινος άμβωνας, μοναδικός στο είδος του, με τις δύο κλίμακες, στο κέντρο του κεντρικού κλίτους του ναού.
ΚΑΛAΜΠΑΚΑ – Ι. Ν. Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Αγίου Χαραλάμπους
Ο δίκογχος και δίδυμος βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου ( βόρια πλευρά) και του Αγίου Χαραλάμπους (νότια πλευρά) έχει κτιστεί πριν από το 1336 με υλικά που προέρχονται από αρχαίο ελληνικό ναό και φέρουν επιγραφές.
Ο Ν. Γιαννόπουλος τον θεωρεί προγενέστερο του 1078. Κατά την ανακαίνιση του 1986 έχει υποστεί πολλές και μεγάλες φθορές, ιδίως στις τοιχογραφίες του.
Τα Ιερά Βήματα των δύο ναών χωρίζονται με τοίχο, ο οποίος συνεχίζει και μετά το τέμπλο. Στις κόγχες των Ιερών Βημάτων εικονίζονται η πλατυτέρα και χαμηλότερα οι συλλειτουργούντες ιεράρχες Μέγας Βασίλειος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Γρηγόριος ο Διάλογος.
Στο εξωτερικό μέρος της ανατολικής πλευράς του ναού, ανάμεσα στις δύο κόγχες υπάρχει κρήνη, η οποία πηγάζει κάτω από από τον ναό και έχει άφθονο νερό. Πάνω από τη βρύση είναι εντοιχισμένη επιγραφή των ρωμαϊκών χρόνων. Η ύπαρξη της κρήνης επιβεβαιώνει τη μαρτυρία περί λειτουργίας λουτρών στον χώρο αυτόν κατά τη βυζαντινή εποχή.
Ι. Μ. Βυτουμά
Κοντά στο χωριό Βυτουμά, ιδρύθηκε κατά την παράδοση, το 1162, η Ι. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου, γνωστή ως Ι. Μ. Βυτουμά, με έξοδα του Κων/νου Ταρχανιώτη και της συζύγου του Ζωής. Το καθολικό της μονής που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, κτίσθηκε στα 1600 και είναι τρίκλιτη βασιλική με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος και νάρθηκα μεταγενέστερο του 1662. Στα νότια της εισόδου της μονής υφίσταται παρεκκλήσι, επίσης αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, που χρονολογείται στα 1559.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Η Ι. Μ. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βυτουμά (Γυναικεία) του 1559 είναι κτισμένη στα ριζά του Κόζιακα και σε απόσταση 12 χλμ. από την Καλαμπάκα.
Ι. Ν. Αγ. Αποστόλων
Στα τέλη του 16ου – αρχές 17ου αι., κτίζεται ο Ι. Ν. Αγ. Αποστόλων Πέτρου & Παύλου, στο χωριό Σαρακίνα, σε επαφή με τον παρακείμενο βράχο, με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες, στον κυρίως ναό και στο Ιερό. Υπάρχει επιγραφή η οποία δυστυχώς δεν διασώζει το έτος ιστόρησης αλλά αναφέρει ως ζωγράφο τον εκ Σταγών καταγόμενο Γεώργιο. Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν το όνομα SERQUICES (Σαρακίνα) ως το σημείο της μάχης που έδωσε ο Guy Β΄ της Αθήνας κατά της Άννας της Ηπείρου το 1304.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Σε απόσταση 8 χλμ. από την Καλαμπάκα, στην αριστερή όχθη του Πηνειού, βρίσκεται το χωριό Σαρακίνα. Στα βόρεια του χωριού σε επαφή με τον απομονωμένο βράχο “Πέτρα”, είναι χτισμένο το εξωκλήσι των Αγίων Αποστόλων. Μέσα στο ίδιο το χωριό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός του Αγίου Αθανασίου που οικοδομήθηκε στα 1872.
Η Σαρακίνα είναι γνωστή για το περίφημο πέτρινο γεφύρι της (14ου αι.), που εξυπηρετούσε τη συγκοινωνία των χωριών της Πίνδου και του Ασπροποτάμου αλλά και για το πηγάδι οθωμανικής περιόδου για την κατασκευή του οποίου χρησιμοποιήθηκαν σκαλιστοί ογκόλιθοι, πιθανόν κομμάτια αρχαιότερου οικοδομήματος.
ΓΕΦΥΡΑ ΣΑΡΑΚΙΝΑΣ
Η γέφυρα κατασκευάστηκε τον 16ο αιώνα από τον μητροπολίτη Λαρίσης Βησσαρίων Β’.
Στην αρχική της μορφή η γέφυρα είχε έξι τόξα, με μεγαλύτερο το τρίτο από την αριστερή (ανατολική) όχθη, κάτω από το οποίο διέρχεται η βαθύτερη κοίτη του Πηνειού ποταμού. Το τόξο αυτό έχει άνοιγμα 19,70 μ. ύψος 9,70 μ. και πάχος διαζώματος 0,80 μ. Το δεύτερο σε μέγεθος τόξο έχει άνοιγμα 16,70 μ, ύψος 9,70 μ και πάχος διαζώματος 0,60 μ. Το δεξιό μικρό τόξο έχει άνοιγμα 7,50 μ, ύψος 3,70 μ και πάχος διαζώματος 0,50 μ. Το αριστερό τόξο έχει άνοιγμα 8,50 μ, ύψος 3,50 μ. και πάχος διαζώματος 0,50 μ. Το συνολικό μήκος της γέφυρας είναι 120 μ. Σήμερα σώζονται τα τέσσερα ημικυκλικά τόξα, ενώ στη θέση εκείνων που καρτέρευσαν το 1970 κατασκευάστηκαν άλλα από σκυρόδεμα. Με σκυρόδεμα επίσης επικαλύφτηκε και το κατάστρωμα της γέφυρας, το οποίο διαπλατύνθηκε κατά 2 μ.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Η γέφυρα της Σαρακίνας βρίσκεται 1 χλμ. ΒΔ του ομώνυμου χωριού νότια της Καλαμπάκας.
Κάστρο Αγίας Παρασκευής
Στα όρια των κοινοτήτων Διάβας – Αγ. Παρασκευής, σώζονται τα ερείπια του «Παλαιοκάστρου», αρχαίου φρουρίου των κλασικών ή ελληνιστικών χρόνων.
Το Κάστρο Αγίας Παρασκευής είναι κατασκευασμένο από ογκόλιθους, μερικοί από τους οποίους ξεπερνούν σε μήκος τα 2 μέτρα. Σε συνδυασμό με το Κάστρο του Βυτουμά που βρίσκεται λίγο νοτιότερα και πιο ψηλά, ελέγχονταν όλα τα περάσματα στις δυτικές πλαγιές του Κόζιακα.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Δύο χιλιόμετρα περίπου βόρεια της Αγίας Παρασκευής και απέναντι (ΝΔ) από την Καλαμπάκα, στο σημείο όπου το μεγάλο αντέρεισμα του Κόζιακα Στέρνα, που κατεβαίνει από τον οικισμό Κορομηλιά, γίνεται απότομο στη δεξιά πλευρά του Πηνειού, σε υψόμετρο 450 μ. περίπου, βρίσκονται τα ερείπια ενός πολύ μικρού αρχαίου φρουρίου.
Κάστρο Βυτουμά
Τα ερείπια του αρχαίου Κάστρου Βυτουμά έχουν περίμετρο που ξεπερνά τα 300 μ. Τα τείχη της νότιας πλευράς του τριγωνικού μάλλον αυτού κάστρου είναι κτισμένα εξωτερικά από ακανόνιστες πελεκημένες πέτρες διαφορετικών μεγεθών, ενώ στην ανατολική πλευρά και σ’ ένα πύργο διακρίνονται και ίχνη κονιάματος. Η βόρια πλευρά είναι εντελώς κρυμμένη μέσα στη βλάστηση και απροσπέλαστη. Στο νότιο μέρος του τείχους σώζεται ημικυκλικός πύργος, ενώ στο ανατολικό τετράγωνος. Το ψηλότερο σημείο του κάστρου, όπου η συμβολή της ανατολικής πλευράς , βρίσκεται στο σημείο που το αντέρεισμα σχηματίζει αρκετά βαθύ αυχένα, όπως συμβαίνει με όλα σχεδόν τα κάστρα των Χασίων έτσι η αμυντική ισχύς καθίσταται πιο δυνατή.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Τα ερείπια του αρχαίου Κάστρου Βυτουμά βρίσκονται σε απόσταση 200 μ. ΒΑ του χωριού Βυτουμά, κατά μήκος ενός αντερείσματος του βουνού Μεγάλη Ράχη του Κόζιακα που έχει ΝΔ κατεύθυνση, σε υψόμετρο 500 μ.
Ερείπια Κάστρου στην τοποθεσία Παλαιόκαστρο Βλαχάβας.
Καταράκτης Αγ. Παρασκευής
Στην είσοδο του οικισμού Αγ. Παρασκευής, στη θέση “Κόντενα” καταρράκτης εντυπωσιάζει τους επισκέπτες, τις ημέρες που έχει βροχή ή λιώνουν τα χιόνια στο βουνό Κόζιακας.
Όμως για τούτον εδώ τον καταρράκτη υπάρχουν και πολλοί θρύλοι που έρχονται να εξηγήσουν πολλά καθώς οι άνθρωποι διαχρονικά συνυπήρξαν με την φύση ζώντας αρμονικά ως μέρος του ενός ενιαίου οικοσυστήματος . Έτσι και για τον καταρράκτη της Αγίας Παρασκευής που «ακούει» στο όνομα «ΚΟΝΤΕΝΑ» ή «ΚΟΝΤΙΝΑ» ο θρύλος θέλει να έλαβε το όνομα από γυναίκα κατοίκου της περιοχής (ΚΟΝΤΗΣ – ΚΟΝΤΕΝΑ – ΚΟΝΤΙΝΑ )που στην προσπάθειά της να περάσει τα φουσκωμένα νερά του καταρράκτη , πνίγηκε .
Ερειπωμένες Ιερές Μονές
Ι.M. Υψηλοτέρας
Ι.M. των Ταξιαρχών
Ι.M. του Παντοκράτορος
Ι.M. του Αγίου Μόδεστου
Ι.M. της Αλύσεως του Αποστόλου Πέτρου
Ι.M. των Αγίων Αποστόλων
Ι.M. του Αγίου Πνεύματος
Ι.M. του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου
Ι.M. του Αγίου Γεωργίου του Μανδηλά
Ι.M. του Αγίου Δημητρίου
Η νέα ή Αγία Μονή
Ι.Μ. Παλαιοπαναγιάς ή Παναγιάς της Μύκανης
Ι.Μ. Αγ. Ιωάννη του Θεολόγου του Μπουνηλά ή Παλαιομανάστηρο
Ι.Μ. Αγ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου Καλλιστρού ή ΚΑΛΛΙΣΤΡΟ
Παλιές Εκκλησίες
Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου(1143 -1180)στη Καλαμπάκα
Ι. Ν. Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και Χαραλάμπους (1336) στη Καλαμπάκα
Ι. Ν. Αγίων Αποστόλων (16ο αιώνα) στη Σαρακίνα
Ι. Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος(1712) στην Αγία Παρασκευή
Ι. Ν. Παναγίας Μήκανης η Παλαιοπαναγιάς βόρεια της Βλαχάβας
Ι. Ν. Αγίου Νικολάου (1703) στο Κακοπλεύρι
Ι. Ν. Αγίων Αποστόλων (18ο αιώνα) στον Κλεινοβό
Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής (1884) στην Αηδόνα
Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής στην Καλομοίρα
Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Σιαμάδων (1802) στην Καστανιά
Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου στην Καστανιά
Ι. Ν. Αγίου Νικολάου (17ο αιώνα) στο Ματονέρι
Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου (18ο αιώνα) στο Αμπελοχώρι
Ι. Ν. Παναγίας Λιμπόχοβο (1393) στην Παναγία
Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου (1623) στο Αγιόφυλλο
Ι. Ν. Παναγίας (1781) στην Ασπροκλησιά
Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου (1433) στην Οξύνεια
Ι. Ν Αγίου Γεωργίου στην Αγία Παρασκευή
Ι.Ν Παναγίας – Αγ. Γεωργίου(16ο αιώνα) – Αγ.Παρασκευής στην Ασπροκλησιά
Ι. Ν. Αγίου Νικολάου στη Βασιλική
Ι. Ν. Αγίου Αθανασίου στη Θεόπετρα
Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Μαυρέλι
Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής στο Στεφάνι
Ι. Ν. Αγίου Ιγνατίου (καθολικό παλαιάς)
Εκδηλώσεις
Τοπικές γιορτές – εκδηλώσεις
Ένα από τα χαρακτηριστικά της Καλαμπάκας είναι και τα τοπικά έθιμα, που οι ρίζες τους χάνονται στα βάθη των αιώνων και διατηρούνται από γενιά σε γενιά, τα πανηγύρια αλλά και οι γιορτές που έχουν σχέση με την γαστρονομική παράδοση και την ανάδειξη των τοπικών προϊόντων.
Καλαμπάκα
Μετέωρα Τέχνης
Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις του Δήμου Καλαμπάκας «ΜΕΤΕΩΡΑ ΤΕΧΝΗΣ» είναι ένας πολιτιστικός και πνευματικός θεσμός που αναδύθηκε μέσα από την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου μας και πραγματοποιούνται κάθε Καλοκαίρι στη Καλαμπάκα και στα Δ.Δ του Δήμου.
Η πολιτιστική ομπρέλα του «ΜΕΤΕΩΡΑ ΤΕΧΝΗΣ» περιλαμβάνει ποιοτική ψυχαγωγία με εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου και καλύπτει τις απαιτήσεις όλων των μορφών τέχνης εστιάζοντας περισσότερο στη μουσική και στο θέατρο.
Αποκριές
• Οι εκδηλώσεις της Αποκριάς στη Καλαμπάκα καλύπτουν ολόκληρη την τελευταία εβδομάδα με χορούς, συναυλίες, παρέλαση παραδοσιακών συγκροτημάτων, αναβίωση εθίμων, καύση του καρνάβαλου, και ρίψη πυροτεχνημάτων.
Χαρακτηριστικός είναι ο αργόσυρτος χορός «κάτω στον Άγιο Θόδωρο» που τον χορεύουν όλοι μαζί την Κυριακή της Αποκριάς το απόγευμα, στο προαύλιο της εκκλησίας της Παναγίας μετά τη λειτουργία.
Την Καθαρά Δευτέρα ο Δήμος προσφέρει πατροπαράδοτη φασολάδα και άλλα νηστίσιμα (Κούλουμα) στις τοποθεσίες «Τζέρτσι», στο δημοτικό πάρκο της Αγίας Παρασκευής και στην Διάβα, όπου διεξάγεται και διαγωνισμός χαρταετού.
• Το Παζάρι
Η ετήσια Εμποροπανήγυρη της Καλαμπάκας “το Παζάρι”, γίνεται από 19 έως 24 Ιουλίου. Το Παζάρι συγκεντρώνει εκθέτες απ’ όλη την Ελλάδα, ενώ κανείς επισκέπτης δεν φεύγει απ’ αυτό αν δεν δοκιμάσει τον περίφημο χαλβά «τύπου Φαρσάλων», το «μαλλί της γριάς», την «ρόκα», το καλαμπόκι δηλ. ψημένο στα κάρβουνα και τα λουκάνικα.
Καστράκι
• Γιορτή του Αγίου Γεωργίου Μανδηλά
Το Καστράκι έχει παλαιά και πλούσια ιστορία. Διατηρούνται μέχρι σήμερα πολλά έθιμα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει η αναρρίχηση με σκοινί στο εκκλησάκι του Αη – Γιώργη του Μανδηλά, που βρίσκεται (προσιτή δυστυχώς μόνον για τους ικανούς αναρριχητές) στα ερείπια της Ι. Μ. Αγ. Γεωργίου Μανδηλά.
Σύμφωνα μ’ ένα παλιό έθιμο οι Καστρακινοί, ανήμερα της γιορτής του Αγίου, με το πέρας της λειτουργίας οι νέοι του χωριού κρεμούν πολύχρωμα μαντήλια και ανάβουν λαμπάδες στη Μονή.
Τα μαντήλια μένουν έως την επόμενη γιορτή του Αγίου και θεωρούνται ευχές για υγεία.
• Γιορτή Κρασιού
Στα τέλη Αυγούστου κάθε χρόνο ο σύλλογος του χωριού διοργανώνει τη Γιορτή Κρασιού με πλούσιο παραδοσιακό και λαϊκό πρόγραμμα. Το κρασί προσφέρεται δωρεάν στους παρευρισκόμενους.
Σαρακίνα
• Το χωριό πανηγυρίζει στις 30 Ιουνίου, στη γιορτή των Δώδεκα Αποστόλων. Με την ευκαιρία εμφανίζονται στην Κεντρική Πλατεία της κοινότητας ορχήστρα και χορευτικά συγκροτήματα δημοτικών τραγουδιών και χορών.
Αγία Παρασκευή
• Το βράδυ της παραμονής της Πρωτομαγιάς γίνονται τα “κλείδωνα” ή “κονοϊμολέ” : Οι γυναίκες φορώντας τα κλείδωνα στη μέση και με τα γκιούμια (δοχεία νερού) στολισμένα με τριαντάφυλλα πηγαίνουν στις βρύσες και τραγουδούν. Κατόπιν μαζεύονται όλοι στην πλατεία του χωριού για να χορέψουν και να τραγουδήσουν. Οι άντρες πίνουν νερό από το γκιούμι της υποψήφιας νύφης.
• Ανήμερα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου) μοιράζεται φαγητό (φασολάδα και ψάρι) από καζάνι και χορεύονται παραδοσιακοί χοροί έξω από το εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου.
• Η Αγία Παρασκευή πανηγυρίζει στη μνήμη της ομώνυμής της Αγίας, στις 26 Ιουνίου. Το γλέντι γίνεται στην πλατεία, όπου παρουσιάζονται δημοτικοί χοροί και τραγούδια.
Διάβα
Σημαντικά είναι τα λαϊκά δρώμενα που αναβιώνουν στο χωριό.
• Την Πρωτοχρονιά, κάτοικοι μεταμφιέζονται σε καλικάντζαρους και τριγυρνούν στα σπίτια, με στόχο τον εμπαιγμό των ενοίκων.
• Την Κυριακή των Απόκρεω, παρουσιάζονται στην κεντρική πλατεία τοπικοί χοροί με δημοτική – λαϊκή ορχήστρα και καρναβάλι.
• Η Πρωτομαγιά γιορτάζεται παραδοσιακά στη θέση «Αη-Γιώργης», με χορούς και τραγούδια. Ένας κάτοικος της κοινότητας, πρωτοστάτης του χορού, κρατάει άσπρο φλάμπουρο, σύμβολο της αγνότητας.
• Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι γιορτές που γίνονται προς τιμήν της Αγίας Παρασκευής και του Αγίου Παντελεήμoνος 26 -27 Ιουλίου. Τότε γίνεται και το πανηγύρι στη θέση “Πλατάνια” καθώς και στην πλατεία του χωριού.
• Γιορτή πίτας και λουκάνικου: Κάθε Σεπτέμβριο στη Διάβα ο Δήμος Καλαμπάκας σε συνεργασία με τον πολιτιστικό σύλλογο Διάβας και τις γυναίκες του χωριού διοργανώνουν τη «Γιορτή πίτας και λουκάνικου».
Κρύα Βρύση
• Στις 11 Νοεμβρίου, ημέρα εορτής του πολιούχου της κοινότητας Αγ. Μηνά, μετά τη Θεία Λειτουργία, προσφέρονται φασολάδα, «καζανιές» και κρασί στους παρευρισκόμενους, με μέριμνα του εκκλησιαστικού συμβουλίου και της κοινότητας.
• Στις 26 Ιουλίου πανηγυρίζει το γραφικό ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής.
Μεγάλη Κερασιά
• Tο Πάσχα, δίπλα στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία, στην πεδιάδα του Τσετέ, διοργανώνονται αγώνες σε αθλήματα όπως τα «κιόσκια», τα «σκαμνάκια», το τριπλούν, η «κεραμίδα», τα «φίτσια» και χορεύονται πασχαλιάτικα τραγούδια στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.
• Το χωριό πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο, με γλέντι που ακολουθεί τη λειτουργία και οργανώνεται στην πλατεία.
Ορθοβούνι
• Το Ορθοβούνι πανηγυρίζει στη μνήμη της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου) και μετά την εκκλησία γίνεται γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Βλαχάβα
• Από τις 13 έως 15 Μαΐου γιορτάζονται τα «Βλαχάβεια» προς τιμήν του παπα-Θύμιου Βλαχάβα, με Μεγάλη Δοξολογία στον Ι. Ναό του Προφήτη Ηλία, τρισάγιο και κατάθεση στεφάνων στην προτομή του τοπικού ήρωα. Στον αυλόγυρο της εκκλησίας οι γυναίκες του χωριού τραγουδούν και χορεύουν τοπικούς χορούς.
• Στις 21 Μαΐου εορτάζεται η μνήμη των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στο φερώνυμο ξωκλήσι. Τελείται δοξολογία, ενώ η Εκκλησία σε συνεργασία με την κοινότητα και τον εκπολιτιστικό σύλλογο του χωριού προσφέρουν «καζανιές» (γίδα μαγειρεμένη με κριθαράκι) στους παρευρισκόμενους.
• Στις 15 Αυγούστου πανηγυρίζει το ξωκλήσι της Παλαιοπαναγιάς. Από το βράδυ της παραμονής μαζεύονται οι κάτοικοι και προετοιμάζουν τις «καζανιές» που θα προσφερθούν τη μέρα της γιορτής. Τελείται η θεία λειτουργία και ακολουθεί γλέντι με δημοτικούς τοπικούς χορούς.
• Στις 20 Ιουλίου εορτάζει ο Ι. Ναός του Προφήτη Ηλία, που είναι χτισμένος στην κεντρική πλατεία του χωριού. Το νυχτερινό γλέντι πλαισιώνεται από δημοτική λαϊκή ορχήστρα. Την ίδια περίοδο διοργανώνεται και το Αντάμωμα των Απανταχού Βλαχαβιωτών, με πρωτοβουλία του συλλόγου «Η Παλαιοπαναγιά».
Νέα Ζωή
• Το χωριό πανηγυρίζει στις 7 Ιουλίου της Αγ. Κυριακής
Αύρα
• Το χωριό πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία.
• Στα τέλη Αυγούστου γίνεται το αντάμωμα των απανταχού Αυριωτών .
ΥΠΟΔΟΜΕΣ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
1.Στοιχεία Επικοινωνίας
ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
Ταχ. Διεύθυνση : Ευθυμίου Βλαχάβα 3
Ταχ. Κώδικας : 42200
Πληροφορίες : Ηρακλής Αλμπάνης
Τηλέφωνο :24323-50200
Fax : 24320-22421
E-mail : kalampak@otenet.gr
2.Στοιχεία Αίθουσας
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
Ταχ. Διεύθυνση : ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ 84
Ταχ. Κώδικας : 42200
Πόλη: ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ
Δυναμικότητα: 400 άτομα
Διάταξη: θεατρική
3.Περιγραφή
Ο Δήμος Καλαµπάκας διαθέτει κατάλληλη υποδοµή για την φιλοξενία όλων των σύγχρονων δραστηριότητων – το Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Καλαμπάκας που βρίσκεται στην έξοδο της πόλης στο δρόµο για τα Ιωάννινα δυναμικότητας 400 θέσεων, διαθέτει χώρους κατάλληλους για κάθε τύπου εκθέσεις, συνέδρια, εκδηλώσεις ψυχαγωγίας, θεατρικές παραστάσεις.
Θεατράκι Προφήτη Ηλία
Το υπαίθριο Θέατρο της πόλης βρίσκεται στους πρόποδες του Προφήτη Ηλία και μπορεί να περιλάβει έως 500 θεατές.
Δημοτική Βιβλιοθήκη Καλαμπάκας
Ο Δήμος Καλαμπάκας διαθέτει Δημοτική Βιβλιοθήκη με μεγάλο αριθμό βιβλίων αλλά και με πλούσια δραστηριότητα σε εκδηλώσεις που διοργανώνει σε θέματα κοινωνικού ενδιαφέροντος, όπως η οικογένεια, τα δικαιώματα του παιδιού, οι προβληματισμοί των εφήβων, η γυναίκα κλπ.
Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Βλαχάβας
Το ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Βλαχάβας ιδρύθηκε από το σύλλογο Παλαιοπαναγιά το 2010. Σκοπός του Μουσείου είναι η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, η συγκέντρωση, διάσωση, διατήρηση και προβολή του πάσης φύσεως ιστορικού και λαογραφικού υλικού για την μορφωτική και πολιτιστική προαγωγή των κατοίκων του χωριού και της γύρω περιοχής.
Το μουσείο διαθέτει πάνω από 1000 εκθέματα εκ των οποίων τα περισσότερα προέρχονται από δωρεές. Επίσης στον πρώτο όροφο διαθέτει βιβλιοθήκη και χώρο ψυχαγωγίας.
1.Στοιχεία Επικοινωνίας
Ταχ. Διεύθυνση : Βλαχάβα Καλαμπάκας
Ταχ. Κώδικας : 42200
Τηλέφωνο :6939049391, 6974812043
Ωράριο: Σάββατο 10.00-14.00, Κυριακή 10.00-14.00 Είσοδος Ελεύθερη
Προσωπικότητες
Τέλλος Άγρας
Από την Καλαμπάκα κατάγεται ο ποιητής και κριτικός Τέλλος Άγρας (1899 – 1944). Το πραγματικό του όνομα ήταν Ευάγγελος Ιωάννου και θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της σχολής του νεορομαντισμού και του νεοσυμβολισμού στον χώρο της ελληνικής ποιητικής δημιουργίας.
Δημήτριος Έξαρχος
Από τη Σαρακίνα καταγόταν ο Δημήτριος Έξαρχος (1834 – 1897), ηγετική φυσιογνωμία του αγώνα των Θεσσαλών για απελευθέρωση από τους Τούρκους. Σε ηλικία 20 ετών κατατάχθηκε στο σώμα του Καταρραχιά και από το 1876 η Φιλική Εταιρεία Τρικάλων του ανέθεσε τη διεύθυνση του αγώνα, που την άσκησε από το Αρδάνι και τα Ζαβλάνια. Μετά την απελευθέρωση έγινε δήμαρχος Παραληθαίων και τιμήθηκε με τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος.
Παπά Θύμιος – Βλαχάβας
Περιώνυμος γόνος του χωριού ήταν ο ιερέας Θύμιος Βλαχάβας (1770-1808), γιος του γενάρχη των Βλαχαβαίων Θανάση Βλαχάβα (1715-1780), αρματολού των Χασίων και ανακαινιστή της Μονής Υπαπαντής των Μετεώρων. Ο παπα – Θύμιος Βλαχάβας διαδέχθηκε τον πατέρα του στο αρματολίκι και πέτυχε το συνασπισμό των καπεταναίων της Στερεάς Ελλάδος. Στόχος του ήταν ο ξεσηκωμός της Στερεάς και Δ Θεσσαλίας καθώς και των Τούρκων της Θεσσαλίας που καταπιέζονταν από το καθεστώς του Αλή-Πασά των Ιωαννίνων. Στις 8 Μαΐου του 1808, άνδρες του Βλαχάβα ηττήθηκαν στο Καστράκι της Καλαμπάκας από στρατεύματα του Αλή Πασά, ενώ ο ίδιος συνελήφθη αργότερα και μεταφέρθηκε στα Ιωάννινα όπου και θανατώθηκε στα 1809. Η μνήμη του παπα-Θύμιου Βλαχάβα τιμάται κάθε χρόνο στα «Βλαχάβεια» από 13 έως 15 Μαΐου, με Μεγάλη Δοξολογία στον Ι. Ναό του Προφήτη Ηλία, τρισάγιο και κατάθεση στεφάνων στην προτομή του τοπικού ήρωα. Στον αυλόγυρο της εκκλησίας οι γυναίκες του χωριού τραγουδούν και χορεύουν τοπικούς χορούς.
ΑΝΑΡΡΙΧΗΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Τα Μετέωρα είναι παγκόσμια γνωστά για τις ανεξάντλητες αναρριχητικές διαδρομές και την άψογη οργανωτική υποδομή τους.
Ο βράχος: O βράχος είναι μοναδικός στην Ελλάδα. Το πέτρωμα είναι κροκαλοπαγές με πολλά μικρά η μεγάλα χαλίκια πακτωμένα σε μια ομοιόμορφη μάζα. Απαιτείται προσοχή και εμπειρία για την επιλογή των πιο σταθερών πατημάτων και πιασιμάτων. Γενικά, στις κλασικές διαδρομές τα περισσότερα σαθρά χαλίκια έχουν πια πέσει και τα εναπομείναντα είναι πολύ σταθερά. Ο ορειβάτης όμως θα πρέπει να προσέχει να μη φεύγει εκτός διαδρομής. Στις νέες διαδρομές τα σαθρά χαλίκια είναι πολύ περισσότερα.
Μόνιμες ασφάλειες: Οι ασφάλειες είναι όσο το δυνατό λιγότερες. Ειδικά σε εύκολες διαδρομές μέχρι 5ου – 6ου βαθμού, οι αποστάσεις μεταξύ των ασφαλειών είναι συχνά 5 – 10 m. Οι πιο δύσκολες διαδρομές είναι συνήθως καλά ασφαλισμένες. Υπάρχουν όμως και μερικές εκπαιδευτικές, πυκνά ασφαλισμένες διαδρομές. Απαιτείται, λοιπόν προσεκτική μελέτη του αναρριχητικού οδηγού πριν ο ορειβάτης ξεκινήσει για την πραγματοποίηση κάποιας διαδρομής.
ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ:
5ου βαθμού δυσκολίας
Όστρια V+, 60 m
Ισιδώρα V(VI-) 60 m
Ανατολική Κόψη Παντοκράτορα VI+ (V+, A0)120m
Πιλλιέ των Ονείρων V+ (VI)250m
Φύλακας του Αγίου Πνεύματος,“ Νοτιοδυτική Κόψη” V(VI-)180m
Δυτική κόψη Υψηλοτέρας VA1(VI-)130m
6ου βαθμού δυσκολίας
Ουράνια Σκάλα VI 130m
Χορός των ΑυγώνVI-A1 (VII-) 130m
Τοίχος του γύπα Δυτική ΚόψηVI 140m
Πίπτουσα ΣταγόναVI 180m
Χοντρό ΤέλοςVI 120m
Τοίχος του Πηνειού VIA1 (VII+) 80m
Ελβετικό Τυρί VI – A1 (VII-) 180m
Υποτείνουσα VI 180m
7ου βαθμού δυσκολίας
Αδράχτι, Μεταξωτή Κλωστή VII- 45m
Αδράχτι, Ρουλέτα με χαλίκια VII 45m
Δίεδρο της Σχιζοφρένιας VII 180m
Πέτρα που κρένει, Βόρειος Τοίχος 90mVII+
Ιφιγένεια VII (VIII) 250m
Σοφοκλής VII 180m
Αιώνια διαδρομή VII 220m
Σφυρί και Δρεπάνι VII +120m
Γερμανικός παραδοσιακός χορός VII+150m
8ου βαθμού δυσκολίας
Action Direct VIII- A2 200m
ΝτουέτοVIII 120m
Αδράχτι διαδρομή του σκορπιούVI, A1 (VIII+) 45m
Risky Dancer VII A1 (VIII), 90m
Aθηνά VII+ A1 (IX-) 215m
2. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ
Ι. Μονή Αγίου Νικολάου Σιαμάδων
Η Μονή Αγίου Νικολάου Σιαμάδων βρίσκεται στα δεξιά του δρόμου Χάνι Μουργκάνι-Καστανιάς, (σε απόσταση 2 χλμ. περίπου από τον κεντρικό δρόμο). Το χωριό Σιαμάδες είναι σήμερα διαλυμένο ενώ το μοναστήρι αποτελεί μετόχι της Μονής Σταγιάδων. Από το μοναστηριακό συγκρότημα, σώζεται το καθολικό, στα ΝΑ του οποίου σώζονται τα ερείπια κάποιων κελλιών. To καθολικό της μονής, που χτίστηκε το 1807 ή σύμφωνα με μια δεύτερη επιγραφή το 1821, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Είναι ένας αθωνίτικου τύπου, τετρακιόνιος, ναός με πρόναο και με αξιόλογες τοιχογραφίες, οι οποίες χρονολογούνται με επιγραφή στο 1821.
Εκδηλώσεις
Καστανιά
• Τον Οκτώβριο διοργανώνει ο Δήμος τη «Γιορτή Καστάνου». Την πρώτη ημέρα πραγματοποιούνται ομιλίες σε σχέση με τα αγροτικά θέματα και τη διατροφή. Τη δεύτερη ημέρα πραγματοποιούνται μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις και αναβίωση τοπικών εθίμων. Καθόλη την διάρκεια της γιορτής λειτουργεί έκθεση με τοπικά παραδοσιακά προϊόντα όπου προσφέρονται παραδοσιακά εδέσματα που ετοιμάζουν με ιδιαίτερη φροντίδα οι γυναίκες του χωριού. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να ψήσουν καινα γευτούν τα εξαιρετικά κάστανα της περιοχής.
• Την παραμονή της Ζωοδόχου Πηγής, έξω από το χωριό Καστανιά στη θέση «Παναγία» γίνεται πανηγύρι με μουσικές εκδηλώσεις και φαγητό, οι κάτοικοι μαγειρεύουν προβατίνα με μανέστρα(κριθαράκι), προσφέρεται ντόπιο τυρί και κρασί.
Την παραμονή της 26ης Ιουλίου στον Ι.Ν. Αγ. Παρασκευής πραγματοποιείται πανηγυρικός εσπερινός και ακολουθεί ολονύκτιο γλέντι.
Το ΤΔ Καστανιάς πανηγυρίζει της Αγ. Παρασκευής στις 26-27 Ιουλίου και πραγματοποιούνται μουσικές εκδηλώσεις από το Σύλλογο του χωριού.
Την 1η Αυγούστου στη θέση «Γκούρα» πραγματοποιείται Αντάμωμα των Καστανιωτών.
Αμάραντος
Το ΤΔ Αμαράντου πανηγυρίζει το Δεκαπεντάγουστο και πραγματοποιούνται μουσικές εκδηλώσεις από το Σύλλογο του χωριού.
Ελάφι
Στις 26ης Ιουλίου πανηγυρίζει το εξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής Ελαφίου. Παρατίθεται γεύμα από τον τοπικό σύλλογο.
Στις 6 Σεπτεμβρίου (ανάμνηση του θαύματος Αρχ. Μιχαήλ) και 8 Νοεμβρίου, την ημέρα που γιορτάζουν οι προστάτες του, οι Αρχάγγελοι Μιχαήλ και Γαβριήλ πανηγυρίζει ο οικισμός του Ελαφίου.
Αμπελοχώρι
στις 20 Ιουλίου του Προφήτη Ηλία, μετά τον εσπερινό οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώνονται στην πλατεία και χορεύουν τοπικούς παραδοσιακούς χορούς ως αργά το βράδυ, με τη συνοδεία μουσικής που παίζει ορχήστρα δημοτικών τραγουδιών εγκατεστημένη σε καφενείο.
Το Δεκαπενταύγουστο διοργανώνει γλέντι ο τοπικός μορφωτικός σύλλογος.
Ματονέρι
Το ΤΔ Ματονερίου πανηγυρίζει του Αγίου Νικολάου, στις 20-21 Μάιου. Επίσης των Αγίων Αναργύρων (1 Ιουλίου) και το Δεκαπενταύγουστο, πραγματοποιούνται πανηγυρικές εκδηλώσεις.
Καλομοίρα
την παραμονή της Αγίας Παρασκευής Γουδοβάσδας τελείται εσπερινός και στη συνέχεια οι χωριανοί χορεύουν στο προαύλιο. Το βράδυ κοιμούνται στο ύπαιθρο περιμένοντας να ξημερώσει η γιορτή.
Το Δεκαπενταύγουστο γίνεται στην Κεντρική πλατεία της Καλομοίρας γλέντι μέχρι το πρωί, στο οποίο μοιράζεται φασολάδα και φαγητά φούρνου και συγκροτήματα παρουσιάζουν δημοτική μουσική και χορούς.
Στην Κεντρική πλατεία γίνεται επίσης το γλέντι της Κυριακής των Απόκρεω.
Προσωπικότητες
Διονύσιος Πύρρος
Σπουδαίος γόνος της Καστανιάς και απόφοιτος της Δημοστεργείου Σχολής υπήρξε ο κληρικός, λόγιος και ιατροφιλόσοφος Διονύσιος Πύρρος (1774-1853). Εθνικός αγωνιστής, με πλούσια ιατροκοινωνική και συγγραφική δράση, διετέλεσε πρόεδρος της Ιατρικής Εταιρίας Αθηνών, προδρόμου της Πανεπιστημιακής Ιατρικής Σχολής.
Δωρόθεος Σχολάριος
Γεννήθηκε το 1812 στον Αμάραντο της επαρχίας Καλαμπάκας.
Σπούδασε στην Χάλκη Θεολογική Σχολή και διορίστηκε διευθυντής της Μεγάλης Σχολής του Γένους το 1852. Εκλέγει Μητροπολίτης Σωζοαγαθουπόλεως το ίδιο έτος, και Μητροπολίτης Δημητριάδος το 1856.
Το 1875 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ασχολήθηκε με την συγγραφή εκκλησιαστικών γραφών. Αρρώστησε σε μεγάλη ηλικία και απεβίωσε επί του ατμόπλοιου «Ομόνοια» στις 29 Ιουνίου 1888.
Στην μακροσκελή διαθήκη του κατέστησε γενικό κληρονόμο του το Εθνικό Πανεπιστήμιο. Κάθε χρόνο δίδεται μία υποτροφία σε 1 παιδί που σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο.
3. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΚΛΕΙΝΟΒΟΥ
Θρησκευτικά μνημεία
Ι. Μ. Χρυσίνου
Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Χρυσίνου ιδρύθηκε το 1740 βρίσκεται στη θέση Μπουζιάνια σε 680 μ. υψόμετρο. Ιδρύθηκε μετά την καταστροφή της ομώνυμης μονής που βρισκόταν χαμηλότερα, στη θέση Χάνια Χρυσίνου και κάηκε κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου (1946-49). Σώζεται σήμερα ο μονόχωρος ναός και οι εξωτερικοί τοίχοι με τις πολεμίστρες. Σήμερα ολοκληρώνονται οι εργασίες αναστήλωσης αλλά εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος, με τοιχογραφίες που ακολουθούν σε βασικές γραμμές το εικονογραφικό τυπικό των ναών. Την Πλατυτέρα ανάμεσα σε αρχαγγέλους, με τους συλλειτουργούντες Ιεράρχες στην κάτω ζώνη, συναντάμε στην κόγχη του Ιερού, ενώ το εικονογραφικό πρόγραμμα τόσον στο Ιερό όσον και στον κυρίως ναό ακολουθεί τη διάταξη των ζωνών.
Η κάτω ζώνη περιλαμβάνει ολόσωμους αγίους, η μεσαία αγίους σε μετάλλια και η πάνω ζώνη σκηνές από τη Θεία Λειτουργία, το Δωδεκάορτο και τα Πάθη του Χριστού, όπως επίσης και τους 24 Οίκους του Ακάθιστου Ύμνου. Το καθολικό είναι ναός καμαροσκεπής διαστάσεων 6,54 x 7,89 μ., δηλαδή το ιερό και ο κυρίως ναός χωρίς την κόγχη και το μεταγενέστερο στη δυτική πλευρά νάρθηκα.
Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου στον Κλεινό.
Η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου (πριν από το 1778), βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό. Οι εικόνες του τέμπλου αγιογραφήθηκαν από τον Καλαρρυτινό ζωγράφο Δημήτριο Αθανασίου.
Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής στον Κλεινό.
Η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής (1787) έχει ξυλόγλυπτο τέμπλο και φορητές εικόνες του 18ου αι.
Ι. Μ. Αγίων Αποστόλων στον Κλεινό.
Από την Ι. Μονή των Αγ. Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (18ος αι.) σώζεται το καθολικό, 2 χλμ. πάνω από το χωριό, αγιορείτικου τύπου, τρίκογχο με πέντε τρούλους. Οι τοιχογραφίες που διατηρούνται σε σχετικά καλή κατάσταση είναι έργα του αγιογράφου Μιχαήλ Αναγνώστη Δημητρίου από τη Σαμαρίνα και έγιναν επί επισκόπου Σταγών Κυρίλλου (1846-53). Στο ναό βρίσκεται γραμμένη μακροσκελής (84 στίχοι) αυτοβιογραφία του Κλεινοβίτη επισκόπου Σταγών Παϊσίου (1784-1808). Το Μοναστήρι πανηγυρίζει στις 29 Ιουνίου, με τριήμερο γλέντι στα καφενεία του χωριού και λαμπρές θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Σ’ αυτή τη Μονή σώζεται το μοναδικό γραπτό μνημείο στην Κουτσοβλάχικη γλώσσα σ’ ολόκληρα τα Βαλκάνια.
Ι. Μ. Ιωάννου του Προδρόμου στην Καλογριανή.
Σώζονται ερείπια της Ι. Μονής Αγ. Ιωάννου του Προδρόμου.
Ι. Μ. Ταξιαρχών στη Χρυσομηλιά.
Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής στην Αηδόνα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία της Αγ. Παρασκευής, χτισμένη το 18ο αι. με πανέμορφο καμπαναριό του 1884. Πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου. Γίνεται λαϊκό γλέντι με δημοτική ορχήστρα και σουβλιστά κρέατα.
Μνημεία Πολιτισμού
1. Παραδοσιακοί νερόμυλοι στο Παλαιοχώρι, στη Χρυσομηλιά και στον Κλεινό και την Καλογριανή.
2. Παραδοσιακά πέτρινα σπίτια του 18ο αιώνα στην Αηδόνα
3. Τοξωτό γεφύρι Αγίου Γεωργίου του 18ο αιώνα στον Κλεινό.
4. Θολωτή Βρύση στην θέση Γκριγκόρι στον Κλεινό και λιθόκτιστη βρύση στη θέση “Λαμπούσια” στο Παλαιοχώρι.
5. Μοναδικό διατηρητέο μνημείο της φύσης η τεράστια φτελιά (ulmus Minor) στην Αηδόνα.
Εκδηλώσεις
Τ.Δ Αηδόνας:
26 Ιουλίου Πανηγυρίζει η Ι. Μ Αγίας Παρασκευής χτισμένη τον 18ο αιώνα με πανέμορφο καμπαναριό το 1884.
Τ.Δ Γλυκομηλιάς:
Πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο με τριήμερο παραδοσιακό γλέντι.
Στις αρχές Αυγούστου διοργανώνονται κάθε χρόνο τα «ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΙΑ» προς τιμή του μουσικοσυνθέτη και στιχουργού Χρήστου Κολοκοτρώνη.
Στις 21 Μάιου του Αγ. Κων/νου και Ελένης πανηγυρίζει το ομώνυμο ξωκλήσι, όπου προσφέρεται παραδοσιακό φαγητό.
Τ.Δ Καλογριανής:
Πανηγύρια είναι του Αγ. Νικολάου στο εξωκλήσι που απέχει 3χλμ από το χωριό και του Δεκαπενταύγουστου.
Οι απόκριες γιορτάζονται με χαρακτηριστικές εκδηλώσεις , ενώ τα Χριστούγεννα λαμβάνει χώρα και το έθιμο της γουρνοχαράς (σφάξιμο γουρουνιού).
Στις 29 Αυγούστου ημέρα Αποτομής τιμίας κεφαλής του Ιωάννη του Προδρόμου προσφέρεται φασολάδα.
Τ.Δ Κλεινού:
Στις 29 Ιουνίου πανηγυρίζει το Μοναστήρι των Αγίων Αποστόλων με τριήμερο γλέντι επίσης του Αγίου Πνεύματος όπου γιορτάζει το εξωκλήσι που βρίσκεται 5χλμ από το χωριό.
Τις απόκριες γίνεται παραδοσιακή πομπή Καρναβαλιού αποτελούμενη από κτηνοτρόφους και τα ζώα τους.
Την Καθαρή Δευτέρα στον οικισμό Αμπέλια ο Δήμος προσφέρει φασολάδα, λαγάνα και άλλα εδέσματα.
Του Αγίου Πνεύματος στο ομώνυμο ξωκλήσι προσφέρεται παραδοσιακό φαγητό.
Τ.Δ Παλαιχωρίου:
Στις 14-16 Σεπτεμβρίου γίνονται πανηγυρικές εκδηλώσεις με αφορμή την Ύψωση του Τιμίου Σταύρου και τον εορτασμό της μνήμης του πολιούχου του χωριού του Αγ. Βησσαρίωνος.
Στις 6 Αυγούστου της Μεταμορφώσεως τελείται ο ετήσιος χορός, με χορευτικλα συγκροτήματα στην κεντρική πλατεία.
Τ.Δ Χρυσομηλιάς:
Πανηγυρίζει τον Δεκαπενταύγουστο με τριήμερο γλέντι. που διαρκεί 3 ημέρες.
Στις 23 Αυγούστου πανηγυρίζει το ξωκλησι της Παναγίας στη θέση «Τσέτος» όπου προσφέρεται παραδοσιακό φαγητό μαγειρεμένο στο καζάνι.
ΥΠΟΔΟΜΕΣ
ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΧΡΥΣΟΜΗΛΙΑΣ
Το λαογραφικό μουσείο βρίσκετε στο Τ.Δ Χρυσομηλιάς σ’ ένα παραδοσιακό κτίριο στο κέντρο του χωριού. Ο επισκέπτης, παρατηρώντας τα εκθέματα, νοερά ακολουθεί μια διαδρομή από το σύγχρονο κόσμο στον κόσμο του χθες.
Ξεχασμένα και άγνωστα για πολλούς αντικείμενα, από όμορφες εποχές με τα οποία οι κάτοικοι των ορεινών περιοχών αντιμάχονταν τις αντίξοες φυσικές συνθήκες αλλά και άλλα που αναδεικνύουν την ικανότητα τους να παράγουν πολιτισμό περιμένουν τον επισκέπτη να τον ταξιδέψουν σε γνωστές για τους παλαιότερους και άγνωστες για τους νεότερους εποχές.
ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ ΤΡΙΓΓΙΑΣ
Γεωγραφική περιοχή: Νότια Πίνδος – νομός Τρικάλων – δήμος Κλεινοβού
Βουνό:Τριγγία
Τοποθεσία καταφυγίου: Ανοιξιάτικα Τριγγίας
Υψόμετρο:1450m
Ιδιοκτησία: Ορειβατική Λέσχη Καλαμπάκας
Διαχείριση: Ορειβατική Λέσχη Καλαμπάκας
Θέσεις ύπνου:35 (διαθέτει στρώματα, κουβέρτες και μαξιλάρια)
Θέρμανση:τζάκι & σόμπα ξύλων
Ηλεκτροδότηση: δεν διαθέτει
Υδροδότηση: εκτός καταφυγίου υπάρχει δεξαμενή και σε απόσταση 30m
πηγή
Λειτουργία (ανοικτό):από 1- 1 μέχρι 31 – 12 μετά από συνεννόηση με την Ορειβατική Λέσχη Καλαμπάκας
Πληροφορίες:Κέντρο Τουριστικών Υπηρεσιών τηλ. 2432075306
Ορειβατική Λέσχη Καλαμπάκας τηλ.2432022386 & 6972567582
Προσπέλαση: Από τον Κλεινοβό μετά από πεζοπορία 1:30’ ώρα σε μονοπάτι χωρίς σήμανση βρίσκετε στο καταφύγιο. Από τον Κλεινοβό με αυτοκίνητο (χωματόδρομος 6km).
4. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΜΑΛΑΚΑΣΙΟΥ
Ι. Μ. ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΛΙΜΠΟΧΟΒΟΥ (1709)
Η Μονή αναφέρεται το 1336 σε χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ. Παλαιολόγου (1328-1341) και σε σιγίλιο του Πατριάρχη Αντωνίου Δ΄ (1339). Το παλιό μοναστήρι ήταν κτισμένο τετραγωνικά γύρω από τον σημερινό παλαιό ναό. Σήμερα σώζεται το μονόκλιτο καμαροσκέπαστο καθολικό της Μονής η οποία κάηκε κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Στο καθολικό είναι εντοιχισμένη πέτρα με χαραγμένη τη χρονολογία 1709. το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι του 18ου αιώνα.
Πέτρινη τοξωτή γέφυρα ΜΟΥΚΟΣΙ
Απέναντι από την Πεύκη, στο ποτάμι που κατεβαίνει από τον Κορυδαλλό (στη θέση Μουκόσι) υπάρχει μεγάλη τοξωτή γέφυρα, που από τις αρχές του 19ου αιώνα εξυπηρετούσε τη συγκοινωνία Θεσσαλίας – Ηπείρου.
Μαλακάσι
Ωραία πέτρινα σπίτια, οι παλιές εκκλησίες του Αγίου Νικολάου, των Αγίων Αποστόλων, της Κοιμήσεως, του Προδρόμου και του προφήτη Ηλία και ο παλιός μύλος της εποχής της Τουρκοκρατίας συμπληρώνουν τη γραφική εικόνα του Μαλακασίου, με την πλατεία του κάτω από πλατάνια και τις βρύσες της Τραγόπετρας και του Κάμπου του Δεσπότη.
Κέντρο Ενημέρωσης Κορυδαλλού
Στο κέντρο του Τ.Δ. Κορυδαλλού στο παλιό σχολείο βρίσκεται το Κέντρο Ενημέρωσης Κορυδαλλού όπου ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει έκθεση με λαογραφικά και περιβαλλοντικά στοιχεία της περιοχής.
Εκδηλώσεις
Τα τοπικά διαμερίσματα του Κορυδαλλού, του Μαλακασίου, της παναγίας με τον οικισμό του Πλατάνιστου, της Πεύκης και της Τρυγόνας από το Πάσχα και μέχρι τις αρχές Οκτώβρη σφύζουν από ζωή, αφού οι δημότες που ζουν και δραστηριοποιούνται στα μεγάλα αστικά κέντρα αυτό το διάστημα επισκέπτονται για διακοπές τον τόπο τους, συμμετέχοντας ενεργά στις θρησκευτικές γιορτές και πανηγύρια, όπως του Πάσχα και του Δεκαπενταύγουστου (της Κοιμήσεως της Θεοτόκου), αναβιώνοντας παλιά ήθη και έθιμα, τραγούδια και χορούς με τη συνδρομή τοπικών μουσικών συγκροτημάτων στις κεντρικές πλατείες.
Μαλακάσι
Πανηγυρίζει στις 29 Ιουνίου, των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στις 29 Αυγούστου, με γλέντι που ακολουθεί μετά τις θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Παναγία
Πανηγύρια με καζανιές και παρουσίαση συγκροτημάτων δημοτικών χορών και τραγουδιών γίνονται δυο φορές το χρόνο: στις 8 Σεπτεμβρίου πανηγυρίζει η εκκλησία της Γενέσεως της Θεοτόκου, και το Δεκαπενταύγουστο γίνεται γλέντι στην κεντρική πλατεία της Παναγίας.
Πλατάνιστος
του Αγίου Πνεύματος, γιορτάζει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας στον Πλατάνιστο
Στον οικισμό του Πλατάνιστου (Παλαιάς Κουτσούφλιανης) στις 13 Μαΐου εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα και επισημότητα, «Το Ολοκαύτωμα ή ο Εθελούσιος Εκπατρισμός των Κουτσουφιανιωτών – 13 Μαΐου 1898».
Πεύκη
Το 1989 χτίστηκε η εκκλησία της Αγίας Μαρίνας μιας και η επέτειος συμπίπτει με τη γιορτή της Αγίας. Στο πανηγύρι της γίνεται γλέντι με καζανιές και με δημοτικά τραγούδια και χορούς. Άλλα πανηγύρια γίνονται του Αγίου Χριστόφορου (9 Μαΐου) και το Δεκαπενταύγουστο.
Τρυγόνα
Το χωριό πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο με γλέντι στην πλατεία μετά την εκκλησία.
Κορυδαλλός
Το χωριό πανηγυρίζει στις 9 Μάιου, του Αγίου Νικολάου εκ Μετσόβου, με καζανιές και δημοτικούς χορούς , τραγούδια.
Προσωπικότητες
Γεώργιος Α. Τόλης
Ο Γεώργιος Α. Τόλης (Μαλακάσι Τρικάλων, 5 Μαρτίου 1935 – ) είναι διακεκριμένος Έλληνας καρδιοχειρουργός, ο οποίος πραγματοποίησε την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς στην Ελλάδα το 1990. Ως καρδιοχειρουργός, ο Τόλης πραγματοποίησε χιλιάδες επεμβάσεις. Μεταξύ άλλων, ο Τόλης πραγματοποίησε στην Ελλάδα την πρώτη επαναγγείωση μυοκαρδίου με παρακαμπτήριο φλεβικό μόσχευμα, το γνωστό «bypass» (Θεραπευτήριο «Ο Ευαγγελισμός», 8 Δεκεμβρίου 1971), και την πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς (Διαγνωστικό και Θεραπευτικό Κέντρο «Υγεία», 3 Απριλίου 1990).
Αποστόλου Αθανάσιος
Βουλευτής Ολλανδία;;;;
5. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΣΙΩΝ
Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Σταγιάδων
Ο αρχικός σταυρεπίστεγος ναός είναι πολύ παλιός (πιθανόν του 11ου μ.Χ. αι.), ενώ ο πρόναος θα πρέπει να κτίστηκε γύρω στα 1780, αφού την ίδια χρονιά αγιογραφήθηκε από το Χιοναδίτη ζωγράφο Μιχαήλ. Οι αγιογραφίες και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Το μοναστήρι, κραταιό και ακμαίο παλαιότερα, γνώρισε πολλές καταστροφές. Το 1924 τα κτήματά του απαλλοτριώθηκαν και μοιράστηκαν στους ακτήμονες των γύρω χωριών. Από το 1968 εγκαταστάθηκε σ’ αυτό γυναικεία αδελφότητα η οποία και το ανακαίνισε ριζικά. Σήμερα υπάρχει σύγχρονος ξενώνας, με δυνατότητα υποδοχής 20 ατόμων. Οι μοναχές ασχολούνται με αγροτικές εργασίες, υφαντουργία και κατασκευή κεριού.
Γέφυρα του Ψύρρα
1 χλμ. Α της στάσης προς το «Ψήλωμα» βρίσκεται η λιθόκτιστη μονότοξη γέφυρα του Ψύρρα, που κτίστηκε με τη συνδρομή του ομώνυμου αρματολού και αποτελούσε κατά το 17ο αι, το μοναδικό πέρασμα προς τη Μακεδονία.
Ι.Ν. Αγ. Νικολάου (Μετσοβίτης)
Ξωκλήσι χτισμένο μέσα σε βράχο χτισμένο περίπου το 1600μΧ με επιγραφή σε εικόνα. Εκτός του χώρου της λειτουργίας έχει χώρο διανομής, όπου και μόνασε ο Άγιος Νικόλαος ο Μετσοβίτης. Από μακριά φαίνεται σαν χελιδονοφωλιά.
Ι.Ν. Αγ. Αγίου Θεοδοσίου
Ξωκλήσι χτισμένο μέσα σε βράχο χτισμένο περίπου το 1600μΧ. Υπάρχουν δείγματα στο βράχο ότι αποτέλεσε μοναστήρι με κρεμαστή σκάλα.
Ι.Ν. Αγ. Γεωργίου Οξύνειας
Η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου με δύο τρούλους, ξυλόγλυπτο τέμπλο και διπλή εικόνα του Αγίου, αγιογραφήθηκε το 1779 από τους Χιοναδίτες ζωγράφους Κωνσταντίνο, Μιχαήλ και Ιωάννη. Η Αγία Τράπεζα έχει ημερομηνία κατασκευής 1433 και φέρει δικέφαλο αετό. Την ημέρα της μνήμης του αγίου, γίνεται, μετά τη Λειτουργία, λαϊκό πανηγύρι με «κλαρίνα» στην πλατεία του χωριού.
Στον Ξηρόκαμπο βρίσκονται τα ερείπια του κάστρου της αρχαίας Οξύνειας. Σωστά κομψοτεχνήματα είναι τα θολωτά πέτρινα γεφύρια του 18ου αι., «Ντελλή» και «Βακαρέτσια»,
Εκδηλώσεις
Αντάμωμα Χασιωτών:
Στα Χάσια κάθε Ιούνιο στο ασκηταριό τοu Aγίου Θεοδοσίου στο χωριό Γάβρο πραγματοποιείται το Αντάμωμα των Χασιωτών. Στο Αντάμωμα κάτοικοι και επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να γιορτάσουν και να χορέψουν όλοι μαζί και να γευτούν το παραδοσιακό φαγητό (προβατίνα-ζυγούρι με κριθαράκι). Κατά την διάρκεια των εκδηλώσεων πραγματοποιούνται λαϊκά δρώμενα.
Ρογκατζιάρια ή λοκατζάρια:
Στα χωριά Οξύνεια, Γάβρος, Αγιόφυλλο, Αχλαδέα, Σκεπάρι αναβιώνει το έθιμο «τα ρογκατζιάρια».
Οξύνεια
Ροκατζάρια
Πρωτοχρονιά στην πλατεία του χωριού αναβιώνει το έθιμο ροκατζάρια ή λοκατζάρια, ένα σύνολο 30 περίπου ανθρώπων είναι ντυμένοι με προβιές , κουδούνια, και μάσκες. Από το πρωί περνάνε σ΄ όλες τις γειτονιές του χωριού με τη συνοδεία οργάνων, και το μεσημέρι συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού όπου και κλείνουν την εκδήλωση με την αναπαράσταση του γάμου. Στη συνέχεια ακολουθεί γλέντι με πολύ χορό όπου παίρνουν μέρος και επισκέπτες που έρχονται να παρακολουθήσουν το έθιμο που φτάνει στο αποκορύφωμα αργά το βράδυ.
Μάχη της Μερίτσας
Στις 12 Φεβρουαρίου στην Οξύνεια γιορτάζετε η μνήμη των πεσόντων ηρώων της Μάχη της Μερίτσας, στο μνημείο που έχει στηθεί στη θέση «Βελίκα» με επιμνημόσυνη δέηση.
Στις 17 Μαΐου τιμάται μεγαλόπρεπα η μνήμη του Αγ. Νικολάου του εκ Μετσόβου στο φερώνυμο ξωκλήσι.
Κακοπλεύρι
Στις 26 και 27 Ιουλίου γίνεται στην κεντρική πλατεία το πανηγύρι των Αγίων Παρασκευής και Παντελεήμονα, με δημοτική λαϊκή ορχήστρα, ψητά αρνιά και χορευτικά συγκροτήματα. Το Σάββατο του Λαζάρου αναβιώνουν οι «Λαζαρίνες».
Στις 6 Δεκεμβρίου, εορτή του Αγ. Νικολάου, γίνεται περιφορά των εικόνων από την εκκλησία του αγίου προς όλα τα εξωκλήσια του χωριού. Κατά τη διαδρομή οι κάτοικοι ακολουθούν φωνάζοντας «Κύριε ελέησον». Επιστρέφουν τις εικόνες στο ναό του Αγ. Νικολάου και στη συνέχεια αρχίζει το γλέντι στα καφενεία του χωριού.
Ξηρόκαμπος
Στις 10 Φεβρουαρίου, εορτή του Αγ. Χαραλάμπους, γίνεται γλέντι με χορό, τραγούδια και ψητά στην κεντρική πλατεία του χωριού.
Αγναντιά
Πανηγυρίζει στις 21 Μάιου την ημέρα των Αγίων Κων/νου και Ελένης στο ομώνυμο ξωκλήσι. Αλλά και στις 20 Ιουλίου του Αι-Λιά γίνεται γλέντι με χορό και τραγούδια.
Ασπροκκλησιά
Το Σάββατο του Λαζάρου αναβιώνει στο χωριό το έθιμο «Λαζαρίνες». Τα κορίτσια και ιδίως οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες, φορούν τις παραδοσιακές χασιώτικες στολές με τις χαρακτηριστικές «ντούκες» (είδος πλισέ φούστας) και γυρίζουν τα σπίτια μαζεύοντας αυγά, βρασμένο καλαμπόκι και χρήματα. Συγκεντρώνονται στο κέντρο του χωριού, χορεύοντας και τραγουδώντας. Το βράδυ, φορούν τα «βάγια» στο κεφάλι τους και κατευθύνονται στην εκκλησία.
Αξιόλογο είναι το μεταβυζαντινό ξωκλήσι του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στα Ν του χωριού, δίπλα στον ποταμό Ίωνα (Μύκανη). Πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου. Το βράδυ της παραμονής, οι κάτοικοι της Ασπροκκλησιάς και των γειτονικών χωριών μαζεύονται στο ξωκλήσι για το Μεγάλο Εσπερινό. Έπειτα ψήνουν αρνιά, κεμπάπ και κοκορέτσι σε καταλύματα που κατασκευάζουν με κλαδιά βελανιδιάς. Αρχίζει γλέντι με δημοτική ορχήστρα, ενώ οι γυναίκες τραγουδούν και χορεύουν χασιώτικα τραγούδια. Τη Θεία Λειτουργία της επομένης ακολουθούν αθλητικοί αγώνες που περιλαμβάνουν τα αγωνίσματα «τρεις» (είδος τριπλούν), «καμπλίτσα» (μακριά γαϊδούρα), και πάλη. Ακολουθεί χορός και κατόπιν «καζανιές», προσφορά της εκκλησίας.
Αγιόφυλλο
Σ’ ένα λόφο πριν από το χωριό, αριστερά του δρόμου προς Γρεβενά, βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγ. Αθανασίου. Έχει ωραιότατες τοιχογραφίες που χρονολογούνται από το 1623. Πανηγυρίζει στις 2 Μαΐου, ημέρα της μετακομιδής των λειψάνων του αγίου. Μετά τη θεία λειτουργία ακολουθεί γλέντι στην πλατεία του χωριού. Στον Αγ. Αθανάσιο διακρίνονται ίχνη παλαιού κάστρου της ελληνιστικής εποχής.
Αντάμωμα των απανταχού Αγιοφυλλιωτών: Μια εβδομάδα πριν την γιορτή της Αγίας Παρασκευής, στην πλατεία του χωριού διοργανώνεται το αντάμωμα των απανταχού Αγιοφυλλιωτών.
Αχλαδέα
Πάνω από το χωριό, σε μια πλαγιά των Χασίων, βρίσκεται η εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Πρόκειται για υστεροβυζαντινό ναό των αρχών του 17ου αι. με αξιόλογες τοιχογραφίες. Πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Μοιράζονται «καζανιές» και φασολάδα στο χώρο της εκκλησίας. Το βράδυ ακολουθεί γλέντι με κλαρίνα στην πλατεία του χωριού.
Θεοτόκος
Το χωριό οφείλει το όνομα του στην ομώνυμη εκκλησία του και πανηγυρίζει τον Δεκαπενταύγουστο με τραγούδια και χορούς.
Σκεπάρι
Την 1η Ιανουαρίου κάθε χρόνου αναβιώνουν τα «ρουκατζιάρια». Οι νέοι του χωριού εκλέγουν αρχηγό τους τον «Αλή» που μεταμφιέζεται γανώνοντας το πρόσωπό του, φορά κουδούνια στη μέση και κρατά στο χέρι του ένα ξύλινο σπαθί. Τον συνοδεύει η «Μπούλα», ένας άνδρας μεταμφιεσμένος σε όμορφη γυναίκα. Αφού λοιπόν ο «Αλής», η «Μπούλα» και η ακολουθία τους πάρουν την ευλογία του ιερέα, γυρίζουν όλα τα σπίτια του οικισμού σκορπίζοντας το γέλιο και τη χαρά στους συγχωριανούς τους, μαζεύοντας παράλληλα φιλέματα από τα σπίτια που επισκέπτονται. Στο τέλος καταλήγουν όλοι στην πλατεία, όπου και ο παραδοσιακός χορός και η διανομή των φιλεμάτων που συγκεντρώθηκαν.
Στο πανηγύρι της Αγ. Τριάδος προσφέρονται «καζανιές» (κρέας πρόβειο εδώ, με κριθαράκι), ενώ δημοτική ορχήστρα διασκεδάζει τους κατοίκους που στήνουν χορό στον αυλόγυρο του ναού.
Γιορτή προβατίνας: Τον Ιούνιο ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σκεπαριωτών “Οι Βρυσοπούλες” διοργανώνουν τη ΓΙΟΡΤΗ ΠΡΟΒΑΤΙΝΑΣ στη θέση Μολυβαδιά Σκεπαρίου.Εκεί οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν και να συμμετέχουν στις διαδικασίες επεξεργασίας μαλλιού (από το κούρεμα έως την ύφανση), την επεξεργασία γάλακτος (από το άρμεγμα έως τη δημιουργία γαλακτοκομικών προϊόντων), να δοκιμάσουν παραδοσιακά φαγητά μαγειρεμένα στο καζάνι, υπό των ήχων της παραδοσιακής μουσικής. Στο χώρο της εκδήλωσης λειτουργεί έκθεση με παραδοσιακά προϊόντα του Γυναικείου Συνεταιρισμού Ασπροκκλησιάς.
Γαύρος
Την πρωτοχρονιά αναβιώνουν τα «ρουκατζιάρια», έχουμε τον Αλή με τη Μπούλα, τους Χωροφύλακες, τους κλέφτες,τα Μαϊμούλια ,τις μπάμπες με τους παππούδες, τον Παππά , τον Γιατρό και μια μεγάλη κομπανία με όργανα. Κάθε ομάδα ξεχωριστά γυρίζει το χωριό σε όλα τα σπίτια, τραγουδώντας χορεύοντας και τηρώντας το έθιμο με ακρίβεια. Το απόγευμα με το τέλος των επισκέψεων σε όλο το χωριό συγκεντρώνονται στην πλατεία, εκεί κάνουν ένα μεγάλο χορό από άνδρες μόνο, οι γυναίκες δεν συμμετέχουν .Τα δε κορίτσια δέχονται από τον Αλή την στάχτη. Στην πορεία οι χωροφύλακες πιάνουν τους κλέφτες. Στο τέλος ελευθερώνονται και αφού ξιφομαχήσει ο Αρχικλέφτης με τον Αλή σκοτώνονται και οι δύο. Έτσι παίρνει τέλος και το έθιμο..
Ανήμερα της Κυριακής των Βαΐων και μετά τη Θεία Λειτουργία, οι γυναίκες του χωριού διοργανώνουν χορό στην πλατεία με τοπικά παραδοσιακά και πασχαλιάτικα τραγούδια.
Παραμονή της Πρωτομαγιάς αναβιώνουν τα «Κλείδωνα», ονομαστό αρχαιοελληνικό έθιμο με χαρακτηριστικά μαντείας και ζητούμενο την καλοτυχία των ανύπανδρων κοριτσιών.
Παραδοσιακός γάμος. Η κορύφωση όμως των λαϊκών δρωμένων στο χωριό συντελείται με τον παραδοσιακό τρόπο τέλεσης του γάμου. Όλα αρχίζουν την Τετάρτη το βράδυ, όταν οι συγγενείς του γαμπρού φτιάχνουν κουλούρες που τις στολίζουν με ξερό βασιλικό και κόκκινο και άσπρο μαλλί. Την Πέμπτη το πρωί ο πιο αγαπητός συγγενής του γαμπρού πηγαίνει την κουλούρα στη νύφη και η νύφη στέλνει άλλη κουλούρα πίσω. Στην επιστροφή πέφτουν τουφεκιές. Την Παρασκευή ο γαμπρός προσκαλεί τους καλεσμένους στο γάμο με ταγάρι μέσα στο οποίο υπάρχουν κουφέτα ή κουλούρες. Το κάθε σπίτι ρίχνει στο ταγάρι ρύζι και λουλούδια. Το Σάββατο προσκαλεί η νύφη τους καλεσμένους της κατά τον ίδιο τρόπο, για να γλεντήσουν. Την Κυριακή η νύφη πηγαίνει στην εκκλησία με τα προικιά της φορτωμένα σε ζώα ή αυτοκίνητα και γυρίζει εκείνη τρεις φορές γύρω από την εκκλησία. Υποδέχεται το γαμπρό με ανθοδέσμη.
6. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ
ΚΟΝΑΚΙ του ΜΠΕΗ
Μέσα στο χωριό Περιστέρα σώζεται το “κονάκι” του μπέη του τσιφλικιού (και μετά την απελευθέρωση του Έλληνα ιδιοκτήτη του), ένα πέτρινο κτίσμα με αυλόγυρο, που έχει κριθεί διατηρητέο. Το κτίσμα χρησιμοποιήθηκε σαν καταφύγιο στη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου από κατοίκους της περιοχής αλλά και από καταδιωκόμενους που ήρθαν από το νομό Γρεβενών.
Σπήλαιο Θεόπετρας
Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό σπήλαιο στο οποίο βρέθηκαν τα πιο παλιά αποτυπώματα που έχουν ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελλάδα. Είναι αποτυπώματα ποδιών δύο παιδιών και η ηλικία τους αγγίζει τα 49.000 χρόνια Το Σπήλαιο Θεόπετρας λειτούργησε ως προστατευτικό κέλυφος για τον πολιτισμό για μια μεγάλη χρονική περίοδο που ξεκινά από την παλαιολιθική εποχή και φτάνει μέχρι ην νεολιθική εποχή (πριν από 5.000 χρόνια).
Τα ανθρώπινα αποτυπώματα που βρέθηκαν στο σπήλαιο, αποτελούν ίσως ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα των ανασκαφών στο σπήλαιο, γιατί είναι ζωντανή μαρτυρία της κατοίκησης του σε εποχές πολύ μακρινές. Η επιστημονική σπουδαιότητα του σπηλαίου κρίνεται ως πολύ σημαντική για την προϊστορία όλου του ελλαδικού χώρου καθώς, όπως σημειώνουν οι αρχαιολόγοι, είναι ένα από τα λίγα σπήλαια στην Ελλάδα με τόσο μεγάλο εύρος επιχώσεων που καλύπτουν την εξέλιξη του ανθρώπου σε μία περίοδο πολύ καθοριστική για την εξέλιξή του, της μετάβασης του, δηλαδή, από τον Νεάτερνταλ στο Χόμο Σάπιενς.
Στα αδιατάραχτα στρώματα αυτών των επιχώσεων, οι αρχαιολόγοι «διαβάζουν» σήμερα τα μηνύματα ενός ανθρώπινου πολιτισμού. Πολύ σημαντικά είναι επίσης, τα ανθρωπολογικά κατάλοιπα – δύο σκελετοί, ενός της ανώτερης Παλαιολιθικής και μία κανονική ταφή της Μεσολιθικής εποχής – καθώς και τα σκελετικά κατάλοιπα ζώων που ποικίλουν ανάλογα με την εποχή.
Ιδιαίτερα σημαντικός για τους επιστήμονες θεωρείται ο σκελετός της Μεσολιθικής εποχής (χρονολογείται στο 8.000 π.Χ περίπου). Αν και είναι γνωστή η κατοίκηση του ελλαδικού χώρου αυτή την εποχή, τα σκελετικά ευρήματα σπανίζουν. Ένας ακόμη σκελετός αυτής της περιόδου έχει βρεθεί στο Φραγθί της Αργολίδας.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν, επίσης, τρία στρώματα σκληρών ιζημάτων που παρεμβάλλονται στις επιχώσεις του σπηλαίου και που, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, αντιπροσωπεύουν πιθανότατα εποχές παγετώνων στη Θεσσαλία. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι τα σπήλαια λειτουργούσαν ως καταφύγια για ορισμένες «κοινωνικές» ομάδες που, όμως είχε τον ίδιο πολιτισμό με τους ανθρώπους που κατοικούσαν εκτός σπηλαίων, στις ανοιχτές πεδιάδες. Η επιστήμη δεν έχει ακόμη διευκρινίσει αν τα σπήλαια λειτουργούσαν ως μόνιμη ή περιστασιακή κατοικία.
Ι.Μ. Αγίων Θεοδώρων
Στην άκρη του οικισμού των Αγίων Θεοδώρων βρίσκεται το ομώνυμο γυναικείο μοναστήρι, που αναφέρεται για πρώτη φορά σε μια επιστολή του 1541 ως μοναστήρι των Μετεώρων, χωρίς να γνωρίζουμε πότε ακριβώς κτίστηκε (πιθανόν στα 1400). Η μονή κάηκε δύο φορές στα νεότερα χρόνια, μια στη διάρκεια της Κατοχής και μια στα 1960. Παλιότερα ήταν μετόχι της μετεωρίτικης μονής του Αγίου Στεφάνου. Στη γιορτή των Αγίων Θεοδώρων το μοναστήρι πανηγυρίζει με τριήμερον εορτασμό.
Ι.Ν Αγ. Νικολάου Βασιλικής
Τα εγκαίνια του Αγ. Νικολάου, που είναι σταυροειδής ναός με τρούλο, έγιναν στις 12 Μαΐου του 1818. Στην εξωτερικό τοίχο της κόγχης του ιερού, πάνω από μικρή αψίδα, παρίσταται η μορφή της κυρά – Βασιλικής. Ακόμη η παράδοση μαρτυρά ότι, όταν ο Αλή πασάς έδωσε τη Βοϊβόδα στη Βασιλική, κατασκευάστηκε μέσα στο χωριό ένα χαντάκι, το οποίο καθόριζε το άσυλο για τους χριστιανούς που καταδίωκαν οι Τούρκοι.
Άλλοι δύο παλαιοί ναοί βρίσκονται στη Βασιλική: Η ξυλόστεγη βασιλική του Αγίου Γεωργίου (17ος αι.), με ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο και η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (1764).
Κέντρο Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης Σπηλαίου Θεόπετρας
Αποτελεί πρωτοποριακό για τα ελληνικά δεδομένα Κέντρο, όπου οι επισκέπτες θα έχουν επαφή με την πρώιμη ελληνική προϊστορία, βιώνοντας με διαδραστικό τρόπο μια από τις σημαντικότερες για την ελληνική προϊστορία ανασκαφές.
Στο Κέντρο θα εκτίθενται πρωτότυπα ευρήματα από τις διάφορες προϊστορικές περιόδους που ανασκάφτηκαν αλλά και τμήμα της στρωματογραφίας του σπηλαίου, δύο ταφές της Ανώτερης Παλαιολιθικής και της Μεσολιθικής περιόδου, αποτυπώματα ανθρωπίνων πελμάτων που χρονολογούνται στα 130.000 χρόνια πριν από σήμερα, οστά και σχέδια αναπαραστάσεων προϊστορικών ζώων, φωτογραφίες αλλά και πρωτότυπα προϊστορικών καρπών που διασώθηκαν, προϊστορικά σκεύη και κοσμήματα, καθώς και φωτογραφίες από την ίδια την ανασκαφή. Η έκθεση θα πλαισιώνεται από πλούσιο εκπαιδευτικό και ενημερωτικό υλικό που θα απαντά στα ερωτήματα των επισκεπτών και θα τους δίνει την πληρέστερη δυνατή εικόνα διαβίωσης των κοινωνιών των εκάστοτε προϊστορικών περιόδων. Θα δημιουργηθεί με νέα μικρή προσθήκη αίθουσα προβολών εκπαιδευτικών ταινιών καθώς και διαδραστικός χώρος γνωριμίας με τις πρώτες ύλες που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας, όπως πηλό, πυριτόλιθο, κέρατα, δέρμα, κ.τ.λ.
Εκδηλώσεις
Βασιλική
Το νεότερο εξωκλήσι του Αγίου Νικολάου πανηγυρίζει κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου. Στο πανηγύρι μοιράζεται φαγητό από καζάνι (προβατίνα με κριθαράκι) και παρουσιάζονται συγκροτήματα δημοτικής μουσικής και χορού.
Θεόπετρα
Εορταστικές εκδηλώσεις λαμβάνουν χώρα κατά τη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας. Οι νέοι του χωριού μαζεύουν πουρνάρια και άλλα ξύλα για το άναμμα της Μεγάλης Φωτιάς, του Φανού, το βράδυ της Αναστάσεως στην κορυφή του βράχου Πέτρα. Η φωτιά διακρίνεται από μεγάλη απόσταση. Την Κυριακή του Πάσχα οι εκδηλώσεις κορυφώνονται στην κεντρική πλατεία, με δημοτικούς – λαϊκούς χορούς από συγκροτήματα με παραδοσιακές τοπικές φορεσιές.
Στο χωριό Θεόπετρα και συγκεκριμένα στο πάρκο που βρίσκεται απέναντι από βράχο του αρχαιολογικού χώρου του σπηλαίου της Θεόπετρας, υπό το φως του φεγγαριού, διοργανώνονται συναυλίες και παραστάσεις αφιερωμένες στην πανσέληνο του Αυγούστου.
7. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΥΜΦΑΙΩΝ
Κάστρο Κατσαουνίου
Στα νότια του Γερακαρίου, πάνω στο βουνό Κατσαούνι και κοντά σε ό,τι απέμεινε από τον οικισμό Παλιά Σκοτίνα, όπου βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, σώζονται τα ερείπια κάστρου, πιθανόν ελληνικού ή ρωμαϊκού.
Φράγμα Λογγά
Πολύτιμο για την περιοχή είναι το Φράγμα Λογγά που βρίσκεται στα ανατολικά του χωριού. Έχει χωρητικότητα 400.000 περίπου m3 και χρησιμοποιείται για την ύδρευση και άρδευση. Το Λογγά είναι ιδανικό μέρος για αναψυχή, πεζοπορία, αθλητικές δραστηριότητες, ψάρεμα και κυνήγι.
Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μαυρελίου
Σώζεται η εκκλησία Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μεταβυζαντινός ναός του 18ου αι. Εκεί τον Δεκαπενταύγουστο τελείται Θ. Λειτουργία με αρτοκλασία και ακολουθεί λαϊκό πανηγύρι.
Λαογραφικό Μουσείο Κονισκού;
Βιβλιοθήκη Μαυρελίου;
Διαρκείς έκθεση αίθουσας σχολικών ειδών;
Εκθετήριο Λαογραφικού Υλικού στο Λογγά;
Εκδηλώσεις
Αντάμωμα Αντιχασιωτών:
Την 1η Αυγούστου κάθε έτους γίνεται το Αντάμωμα των Αντιχασιωτών.
Καλλιθέα (Χασάν Καλύβια)
Διασώζεται ο ναός του Αγ. Αθανασίου κτισμένος το 1876, με αξιόλογες εικόνες και παλαιά κειμήλια. Στις 2 Μαΐου, ημέρα μετακομιδής των λειψάνων του αγίου, γίνεται λαϊκό γλέντι με «καζανιές» και δημοτική ορχήστρα στον περίβολο του ναού. Στις 20 Ιουλίου, εορτάζεται η μνήμη του προφήτη Ηλία, στο φερώνυμο ξωκλήσι (400 μ. απόσταση από το χωριό).
Φλαμπουρέσι
Κεντρικό θρησκευτικό κοινωνικό γεγονός το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, στο μεταβυζαντινό ξωκλήσι της Παναγίας, που ολοκληρώνεται με λαϊκό γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Κονισκός
Το χωριό πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου, της Αγίας Παρασκευής.
Φωτεινό
Το χωριό πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου.
Γερακάρι
Το Γερακάρι πανηγυρίζει στις 20 Ιουλίου κάθε χρόνου στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Το γλέντι που ακολουθεί τη λειτουργία γίνεται στην πλατεία.
Λογγάς
Το χωριό πανηγυρίζει δυο φορές το χρόνο: στις 20 Μαΐου και το Δεκαπενταύγουστο. Στο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου γίνεται και το ετήσιο αντάμωμα των καταγόμενων από το Λογγά. Με την ευκαιρία γέροντες και γερόντισσες τραγουδούν σε χορούς τραγούδια της περιοχής.
Επίσης σημαντικές εκδηλώσεις διοργανώνονται την Καθαρή Δευτέρα.
Μαυρέλι
Κεντρικό γεγονός το Αντάμωμα των απανταχού Μαυρελιωτών που γίνεται στις 10-20 Ιουλίου στην πλατεία, με χορευτικά συγκροτήματα, έκθεση αντικειμένων και χορό γερόντων. Το χωριό πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου.
8. ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΣΠΡΟΠΟΤΑΜΟΥ
Ιερά Μονή Υψώσεως Τιμίου Σταυρού Δολιανών
Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Δολιανά και Κρανιά, η οποία έμελλε να μείνει στην ιστορία της αρχιτεκτονικής, για την μοναδικότητα και τον πολύπλοκο τύπο που ακολουθεί το καθολικό της. Κτίσθηκε το 1770 και καταστράφηκε το 1943, εκτός από το καθολικό, το οποίο αποτελεί μοναδικό δείγμα ιδιόμορφης αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Στην οροφή του υπάρχει ένα σύμπλεγμα 13 πέτρινων τρούλων. Στη νότια και βόρεια πλευρά του ναού υπάρχουν τρεις κόγχες και τα παράθυρα έχουν σχήμα σταυρού. Ο εξωτερικός διάκοσμος είναι λαξεμένος στη μαλακή πέτρα και αναπαριστά σταυρούς, δικέφαλους αετούς, Αγίους, Χερουβείμ κ.ά.
ΑΝΘΟΥΣΑ
Παναγία η Γαλακτοτροφούσα
Το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας στη συμβολή των παραποτάμων του Αχελώου, Χαλικιώτικου και Λεπενιτσιώτικου, ονομάσθηκε Παναγία η Γαλακτοτροφούσα επειδή στην περιοχή του μοναστηριού συναντιόνταν οι κτηνοτρόφοι των Τζουμέρκων και του Λάκμου κάθε άνοιξη και φθινόπωρο είτε για να ανάψουν ένα κερί στην Παναγία, την προστάτιδά τους, είτε για να συνενώσουν τα κοπάδια τους στην δύσκολη πορεία στα βουνά.
Αρχοντικό του Παπαστεργίου στην Ανθούσα
Έχει ανακηρυχθεί μνημείο της νεότερης ιστορίας του παραδοσιακού οικισμού της Ανθούσας. Είναι λιθόκτιστο οικοδόμημα του 1877. Τα παράθυρα προστατεύονται με περίτεχνα μεταλλικά κιγκλιδώματα. Χαρακτηριστική είναι η “ζεματίστρα”, λούκι που καταλήγει πάνω από την κεντρική είσοδο και μέσα από το οποίο οι ιδιοκτήτες του σπιτιού έριχναν ζεματιστό νερό σε επιδρομείς.
Ι. Ν. Αγ. Παρασκευής στην Ανθούσα
Στην Ανθούσα και πάνω σε ένα πλάτωμα του πλησιέστερου βουνού, με μια μαγευτική θέα προς την πλευρά του Ασπροποτάμου, συναντάμε τον Ι. Ν. Αγ. Παρασκευής, με λαμπρές τοιχογραφίες του 1736, πρόκειται για μονόκλιτη βασιλική με σκαλιστό τέμπλο.
Πέτρινα Γεφύρια
Στην περιοχή της μονής της Παναγίας, μεταξύ Ανθούσας και Χαλικίου, μπορεί κανείς να θαυμάσει το μεγάλο πέτρινο θολωτό γεφύρι καθώς κι ένα δεύτερο στην είσοδο του χωριού.
Επίσης αξιόλογα πέτρινα τοξωτά γεφύρια σώζονται και στον οικισμό της Κρανιάς, συγκεκριμένα η γέφυρα Κατούνας και το γεφύρι του Γκίκα αποτελούν σπάνια μνημεία λαϊκής αρχιτεκτονικής.
ΣΤΕΦΑΝΙ: Ι. Ν. Αγ. Παρασκευής
Στα 1770, χρονολογείται ο Ι. Ν. Αγ. Παρασκευής, στο Στεφάνι, ένας ναός που συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά της τοπικής λαϊκής αρχιτεκτονικής, με υπέροχο εσωτερικό ξύλινο διάκοσμο, που δεσπόζει στην πλατεία του χωριού.
ΧΑΛΙΚΙ
Ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί ως παραδοσιακός. Περίφημα μνημεία αρχιτεκτονικής είναι οι λιθόκτιστες εκκλησίες του χωριού, μάρτυρες της μεγάλης ακμής που γνώρισε η περιοχή κατά την τελευταία περίοδο της ιστορίας της. Το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, το οποίο έκτισαν οι εκ Χαλικίου Ιερομόναχοι αδελφοί Μαυρογεώργου (κατά την παράδοση το 1835) και το ναό του άλλοτε μοναστηριού της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του 1783, αξίζει να επισκεφθεί κανείς προκειμένου να γνωρίσει από κοντά το ιστορικό πρόσωπο της περιοχής. Στην πλατεία του χωριού βρίσκεται ο ναός της Αγίας Παρασκευής του 1725. Του ίδιου αιώνα είναι και ο ναός του Αγ. Γεωργίου. Οι ναοί των Αγ. Αθανασίου, Αγ. Μόδεστου, προστάτη της κτηνοτροφίας, και των Αγ. Αποστόλων είναι τρία ακόμη μνημεία στην περιοχή του Χαλικίου. Αν και αρκετές από τις πέτρινες σκεπές των σπιτιών έχουν αντικατασταθεί με σύγχρονες, αρκετά είναι τα σπίτια που φέρουν τη σφραγίδα της υπέροχης τέχνης της πέτρας: Το κονάκι του Χ. Δρόσου, του Κ. Ζιώζια, του Α. Δημάκη καθώς και το σχολείο του χωριού είναι οι εύγλωττοι μάρτυρες αυτής της τέχνης. Ενδιαφέρων περίπατος είναι κι αυτός μέχρι τις πέτρινες τοξωτές γέφυρες Φίλος και Αγ. Γεωργίου και τις λιθόκτιστες βρύσες Αυλότοπα και Φίλος (τις οποίες η παράδοση χρονολογεί στα 1800 περίπου),
ΒΑ του χωριού βρίσκεται η κορυφή Ρόνα από τους πρόποδες της οποίας πηγάζει ο Ασπροπόταμος (κύρια πηγή). Η πιο όμορφη όμως πηγή είναι η Φονίσκα, Ν του οικισμού και σε μεγαλύτερο από αυτόν υψόμετρο. Άλλη κοντινή κορυφή του Λάκμου είναι το Περιστέρι. Από το Περιστέρι πηγάζει ο ποταμός Καπραρία. Εδώ βρίσκεται και η Βερλίγκα από την οποία το νερό αναβλύζει με κατακόρυφη πορεία μέσα από τη γη κι αφού σχηματίσει ένα ρυάκι για μερικά μέτρα ξαναχάνεται σε υπόγεια καταβόθρα. Το χειμώνα που η τρύπα φράζει από τους πάγους σχηματίζεται μιά μικρή λίμνη που η παράδοση την θέλει να είναι το φυσικό καταφύγιο ενός στοιχειού.
Κατάφυτο
Σημαντικό μνημείο του 1763 η τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Νικολάου αποτελεί τυπικό δείγμα της λαϊκής αρχιτεκτονικής της περιοχής. Εξίσου ενδιαφέρουσες από αυτή την άποψη είναι και οι πέτρινες κατοικίες του χωριού, με αντιπροσωπευτικότερη αυτή της οικογένειας Πετσόπουλου που χρονολογείται στις αρχές του 19ου αι.
Κέντρο Ενημέρωσης Ασπροποτάμου
Στην περιοχή Τρία Ποτάμια βρίσκεται το Κέντρο Ενημέρωσης Ασπροποτάμου όπου ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής μέσα από εκθέματα με λαογραφικά και περιβαλλοντικά στοιχεία της περιοχής.
Στα εκθέματα περιλαμβάνονται:
Τρισδιάστατη μακέτα της περιοχής, γεωφυσικός χάρτης, όπου προβάλλονται τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, τα μνημεία, τα γεφύρια κ.λπ.
Σχηματικός χάρτης της περιοχής, με έμφαση στο φυσικό πλούτο και κυρίως στην άγρια ζωή και τους βιοτόπους της.
Εκθεματική επιφάνεια, όπου εμφανίζονται οι παραδοσιακές δραστηριότητες που αναπτύχθηκαν στην περιοχή (μεταποίηση ξυλείας, κτηνοτροφία).
Εκθεματική επιφάνεια, όπου εμφανίζονται τα μοναστήρια και τα μνημεία, οι αρχαιολογικοί και θρησκευτικοί χώροι της περιοχής.
Λαογραφικό Μουσείο Κρανιάς
Το έτος 2001 λειτούργησε για πρώτη φορά στην Κρανιά λαογραφικό μουσείο. Το κτίριο του παλιού Δημοτικού Σχολείου μετατράπηκε με ενέργειες του Πολιτιστικού Συλλόγου της Κρανιάς σε μουσείο. Το κτίριο χτίστηκε το 1870 και πρόκειται για νεοκλασικό κτίριο αποτελούμενο από δυο αίθουσες και ένα ευρύχωρο διάδρομο. Λειτούργησε ως σχολείο μέχρι τα 1937-38 και μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, δηλ. οι μαθητές φοιτούσαν εκεί από τον Ιούνιο έως και το Σεπτέμβριο, τους μήνες που κατοικούνταν το χωριό. Το μουσείο διαθέτει πλήθος εκθεμάτων όπως παραδοσιακά υφαντά, αργαλειό, νυφικό κρεβάτι & σαρμανίτσα, κουζινικά καθώς και μεγάλο φωτογραφικό αρχείο.
Λαογραφικό Μουσείο Ανθούσας
Στο χωριό Ανθούσα έχει δημιουργηθεί Λαογραφικό μουσείο από τον Πολιτιστικό σύλλογο. Ο χώρος που στεγάζεται είναι το κτίριο του παλιού σχολείου, το οποίο έχει ανακαινιστεί.
Πολιτιστικό Κέντρο Χαλικίου
Στο χωριό Χαλίκι ο Πολιτιστικός σύλλογος ανακαίνισε το παλιό δημοτικό σχολείο το οποίο λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο. Περιέχει μια αξιόλογη έκθεση με αντικείμενα που δώρισαν οι κάτοικοι.
Εκδηλώσεις
Στεφάνι
Στις 26 Ιουλίου, της Αγ. Παρασκευής γίνεται γλέντι με τη συνοδεία δημοτικής ορχήστρας στην κεντρική πλατεία του χωριού. Κεντρικό εορταστικό γεγονός αποτελεί το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου που διοργανώνεται από το Μορφωτικό Σύλλογο. Γίνονται θεατρικές παραστάσεις, αθλητικοί αγώνες και πολλές άλλες εκδηλώσεις.
Κρανιά
Στις 15 Αυγούστου γίνεται το κορυφαίο πανηγύρι στην εκκλησία του Τιμίου Σταυρού, με μεγάλη προσέλευση κόσμου, αλλά και τοπικών αρχών. Τελείται Θ. Λειτουργία με αρτοκλασία και ακολουθεί λαϊκό γλέντι.
Την 1η Αυγούστου γίνεται συνάντηση των Κρανιωτών με μουσική και νηστίσιμα παραδοσιακά φαγητά, από τον Πολ/κο Σύλλογο Κρανιάς.
Χαλίκι
Γιορτή των Κτηνοτρόφων: Οι κτηνοτρόφοι που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του Ασπροποτάμου, για να τιμήσουν τον προστάτη της κτηνοτροφίας Άγιο Μάμα, κάθε Σεπτέμβριο τελούν θεία λειτουργία στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής Χαλικίου. Στη συνέχεια ακολουθεί γλέντι στην πλατεία του χωριού, όπου προσφέρετε παραδοσιακό φαγητό (προβατίνα με κριθαράκι) που ετοιμάζουν με πολύ μεράκι οι γυναίκες των κτηνοτρόφων.
Ανθούσα
Στις 26 Ιουλίου, ημέρα της Αγίας Παρασκευής, γίνεται το μεγάλο πανηγύρι, με χορούς, ψητά και γύρισμα από σπίτι σε σπίτι με συνοδεία οργάνων.
Μηλιά
Στις 20 Ιουλίου γιορτάζει η Εκκλησία του χωρίου, ο Άγιος Νικόλαος. Στο Πανηγύρι του χωρίου μπορείτε να διασκεδάσετε και να γνωρίσετε την μουσική παράδοση την περιοχής.
Κάθε Αύγουστο διοργανώνεται με μεγάλη επιτυχία τα τελευταία χρόνια το River Party στην γέφυρα του χωρίου.
Καλλιρρόη
Το Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει μεγαλοπρεπώς με καθιερωμένο γλέντι μετά τη Θ. Λειτουργία στην πλατεία του χωριού. Στη διάρκεια του καλοκαιριού (20 Ιουλίου – 10 Αυγούστου), ο «Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Καλλιρρόης, Αγ. Νικόλαος» οργανώνει βραδιές πολιτισμού, με μουσική, θέατρο και παραδοσιακά χορευτικά συγκροτήματα.
Πολυθέα
Το κεντρικό ετήσιο πανηγύρι γίνεται στις 8 Σεπτεμβρίου, στα Γενέθλια της Θεοτόκου. Το γλέντι ξεκινάει από την παραμονή, μετά τον εσπερινό που ψάλλετε στην εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης, στην πλατεία του χωριού, και συνεχίζεται την άλλη μέρα με χορούς, τραγούδια και διάφορα έθιμα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το «αντάμωμα» των αποδήμων Πολυθεατών, οι οποίοι συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού κάθε δεύτερη Κυριακή του Αυγούστου και γλεντάνε με παραδοσιακά τραγούδια και χορούς.
Πανηγυρικό χαρακτήρα παίρνει και η γιορτή του Αγίου Δημητρίου, στη διάρκεια της οποίας ο Σύλλογος προσφέρει στον κόσμο «καζανιές» (φασολάδα ή κρέας πρόβειο με κριθαράκι) στην πλατεία του χωριού.
Αγία Παρασκευή
Κορυφαία στιγμή για τη ζωή του οικισμού το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής (25-28/7), όταν εκτός των καθιερωμένων εμφανίζονται χορευτικά συγκροτήματα με παραδοσιακές στολές και οι νέοι του χωριού περιφέρονται σε όλα τα σπίτια του χωριού με τη συνοδεία της δημοτικής ορχήστρας.
Καθαρά θρησκευτικές είναι οι εορτές των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (29/6) και της Αγίας Μαρίνας (17/7) στα αντίστοιχα γραφικά ξωκλήσια ενώ συνεχίζονται τα έθιμα του παραδοσιακού «αρραβώνα» και «γάμου».
Ενώ τον Αύγουστο ο σύλλογος ΦΑΤΑ διοργανώνει το ετήσιο αντάμωμα.
Κατάφυτο
Μπορεί κανείς να διασκεδάσει και να γνωρίσει τη μουσική παράδοση της περιοχής, αλλά και να γευθεί το παραδοσιακό αρνί στη σούβλα, κεμπάπ, κοκορέτσι κ.ά. στις 14, 15 και 16 Αυγούστου στην κεντρική πλατεία του χωριού το μεγάλο πανηγύρι της Παναγίας, με τριήμερο γλέντι.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Οι περιοδείες του Κοσμά του Αιτωλού
Στις παραδόσεις των κατοίκων της Πίνδου διατηρείται έντονο το πέρασμα και η διδασκαλία του Κοσμά του Αιτωλού από τα μέρη τους. Πράγματι περί τα τέλη του 18ου αιώνα επισκέφτηκε δύο φορές τα χωριά του Ασπροποτάμου ο πατρο-Κοσμάς. Στις 23 Φεβρουαρίου 1777 δίδαξε μπροστά σε συνάθροιση κατοίκων πολλών χωριών της Πίνδου: πρώτα στο Κοτρώνι (Δραμίζι), έπειτα στην Ελάτη (Τύρνα) και στο Νεραϊδοχώρι (Βετερνίκο). Την εποχή αυτή, 27 Φεβρουαρίου 1777, αλληλογραφεί με τον λόγιο επίσκοπο Σταγών Παρθένιο. Έναν χρόνο αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1778, ξαναήρθε στο Ασπροπόταμο και κήρυξε στα χωριά Ελάτη, Νεραϊδοχώρι, Πύρρα, Δέση, Μηλιά, Κρανιά, Κλεινοβό κ.ά., όπου ίδρυσε κοινά σχολεία. Από εκεί κατέβηκε στα Τρίκαλα και τη Λάρισα και κατόπιν πηγαίνοντας προς τα Γρεβενά πέρασε από το Μαλακάσι.
Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4
Από την περιοχή διέρχεται το Ευρωπαϊκό μονοπάτι υπερσυνοριακών διαδρομών Ε4, καθώς και ένα δίκτυο ορειβατικών μονοπατιών κατά μήκος της κορυφογραμμής του Κόζιακα από την Πύλη ως την Καλαμπάκα.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ
Όσον αφορά στους Συλλόγους σε όλα σχεδόν τα χωριά του δήμου Καλαμπακας δραστηριοποιούνται τοπικοί αλλά και υπερτοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι οι οποίοι προσπαθούν να διατηρήσουν την παραδοσιακότητα και την αυθεντικότητα της περιοχής μέσω της αναβίωσης τοπικών εθίμων, της διοργάνωσης πανηγυριών, γιορτών και συναφών εκδηλώσεων που προσδίδουν στην περιοχή το τοπικό, ξεχωριστό, παραδοσιακό της χρώμα.
Οι πολιτιστικοί φορείς του δήμου Καλαμπάκας εμφανίζονται στον παρακάτω πίνακα:
55ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΣΠΡΟΚΛΗΣΣΙΑΣ56ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΧΛΑΔΕΑΣ «Η ΜΑΝΑ»57ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΑΒΡΟΥ «Ο ΒΡΑΧΟΣ»58ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΑΣΙΩΤΩΝ «ΕΛΠΙΣ»
| ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ | |
| 1 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ |
| 2 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΤΑ ΜΕΤΕΩΡΑ» |
| 3 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΑΣ |
| 4 | ΕΞΩΡΑΙΣΤΙΚΟΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΡΑΚΙΟΥ |
| 5 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΠΑΠΑΘΥΜΙΟΣ ΒΛΑΧΑΒΑΣ» |
| 6 | ΕΞΩΡΑΙΣΤΙΚΟΣ & ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΛΑΧΑΒΙΩΤΩΝ «Η ΠΑΛΑΙΟΠΑΝΑΓΙΑ» |
| 7 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΥΡΑΣ |
| 8 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ Μ. ΚΕΡΑΣΙΑΣ |
| 9 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΝΕΑΣ ΖΩΗΣ |
| 10 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΙΛΩΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ & ΨΑΛΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ «Ο ΑΓΙΟΣ ΒΗΣΣΑΡΙΩΝ» |
| 11 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ |
| 12 | ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ – ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ |
| 13 | ΕΞΩΡΑΪΣΤΙΚΟΣ – ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΟΠΕΤΡΑΣ |
| 14 | ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΡΥΣΟΜΗΛΙΑΣ «Ο ΚΟΖΙΑΚΑΣ» |
| 15 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΡΥΣΟΜΗΛΙΩΤΩΝ Ν. ΤΡΙΚΑΛΩΝ «Ο ΤΣΕΤΟΣ» |
| 16 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΑΤΤΙΚΗ ΑΗΔΟΝΙΤΩΝ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ |
| 17 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑΤΕΙΟ «Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ» |
| 18 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ – ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΥ ΤΡΙΚΑΛΩΝ |
| 19 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΡΑΝΙΑΣ |
| 20 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΛΥΘΕΑΣ |
| 21 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΠΟΛΥΘΕΑΤΩΝ |
| 22 | ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΑΔΕΡΦΟΤΗΤΑΣ ΤΖΙΟΥΡΤΖΙΑΣ ΑΘΑΜΑΝΙΑΣ – ΦΑΤΑ |
| 23 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΧΑΛΙΚΙΟΥ |
| 24 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΝΘΟΥΣΑΣ |
| 25 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΤΑΦΥΤΟΎ |
| 26 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΟΥ |
| 27 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΛΙΡΟΗΣ |
| 28 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΗΛΙΑΣ |
| 29 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ |
| 30 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΑΣ «Ο ΣΤΙΝΟΣ” |
| 31 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΛΑΦΙΟΥ |
| 32 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΛΟΜΟΙΡΑΣ |
| 33 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΑΜΑΡΑΝΤΟΥ |
| 34 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΑΤΟΝΕΡΙΤΩΝ ΛΑΡΙΣΑΣ |
| 35 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΑΤΟΝΕΡΙΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ |
| 36 | «ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΩ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΧΩΡΟΙΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΛ/ΚΑΣ ΑΔΕΛΦΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ» |
| 37 | ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΡΥΓΟΝΑΣ |
| 38 | ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΡΥΓΟΝΑΣ «Η ΠΡΟΟΔΟΣ» |
| 39 | ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΥ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ |
| 40 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΥΚΗΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ |
| 41 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΕΥΚΗΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ |
| 42 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΑΛΑΚΑΣΙΩΤΩΝ |
| 43 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΜΑΛΑΚΑΣΙΩΤΩΝ |
| 44 | ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ & ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ |
| 45 | ΜΟΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΩΤΕΙΝΟΥ |
| 46 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΜΑΥΡΕΛΙΩΤΩΝ |
| 47 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΕΡΑΚΑΡΙΟΥ |
| 48 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΚΑΚΟΠΛΕΥΡΙΟΥ |
| 49 | ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΚΑΚΟΠΛΕΥΡΙΤΩΝ ΞΗΡΟΚΑΜΠΙΤΩΝ |
| 50 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΚΕΠΑΡΙΟΥ «ΟΙ ΒΡΥΣΟΠΟΥΛΕΣ» |
| 51 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΣΚΕΠΑΡΙΟΥ «ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΔΑ» |
| 52 | ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΕΚΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΨΗΛΩΜΑΤΟΣ «ΤΟ ΨΗΛΩΜΑ» |
| 53 | ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ «ΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑ» |
| 54 | ΕΞΩΡΑΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΓΙΟΦΥΛΛΟΥ «ΤΑ ΧΑΣΙΑ» |
Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Τζούρτζιας της Αθαμανίας (Φ.Α.Τ.Α.)
Η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Τζούρτζιας της Αθαμανίας είναι – όπως αναφέρεται στο καταστατικό της – Σύλλογος ιδρυθείς το 1893 εντός της κωμοπόλεως Τζούρτσας. Ιδρυτής της υπήρξε ένας αξιόλογος άνθρωπος, ο Τζουρτζιώτης Χρήστος Β. Δήμας (Ούτος). Η Φ.Α.Τ.Α. είναι ο πρώτος και μοναδικός πολιτιστικός – κοινωνικός φορέας στην περιοχή του Ασπροποτάμου, αλλά και όλου του βλαχόφωνου Ελληνισμού κατά τον 19ο αιώνα. Βασικό χαρακτηριστικό της υπήρξε η κοινωνική της προσφορά στα μέλη της. Συγκεκριμένα η Φ.Α.Τ.Α. έλαβε πρόνοια για την εκπαίδευση συντηρώντας Σχολή Αρρένων και Θηλέων για την δωρεάν εκπαίδευση των τέκνων της Τζούρτζιας, συνέδραμε στην προικοδότηση κοριτσιών, στήριξε οικονομικά αναξιοπαθούντες και υπερήλικες, τίμησε τους Δωρητές και τους Μεγάλους Ευεργέτες της.
Στην προσφορά της συμπεριλαμβάνονται έργα υποδομής στην Τζούρτζια, όπως η ανακαίνιση του ήδη υπάρχοντος σχολείου (από το 1872), η ανέγερση νέου Σχολείου, που μέχρι σήμερα αποτελεί ιδιοκτησία της και λειτουργεί τα τελευταία χρόνια ως ιατρείο, η κατασκευή υπόγειου αγωγού στην πλατεία, η ανέγερση του κοινοτικού καταστήματος, του μνημείου των υπέρ Πατρίδος Πεσόντων Τζουρτζιωτών, εις μνήμην των οποίων τελείται κάθε χρόνο μνημόσυνο, και η ανακατασκευή των βαθμίδων του αμφιθεάτρου της πλατείας. Με δική της πρωτοβουλία ανοίγονται δρόμοι, γίνονται γέφυρες, ανακατασκευάζεται το κοινοτικό κατάστημα, πλακοστρώνεται η πλατεία και αγοράζεται ιδιόκτητο γραφείο στα Τρίκαλα.
Η Φ.Α.Τ.Α. έχει ως προστάτιδα την Αγία Μαρίνα τον Ιερό Ναό της οποίας έκτισε το 1902 και ανακαίνισε εκ βάθρων το 1967 μετά την ολοκληρωτική καταστροφή του από σεισμό. Η Αδελφότητα διανύει το 118 έτος από της ιδρύσεώς της. Στα νεότερα χρόνια η δράση της ξεφεύγει από τα στενά όρια της Τζούρτζιας και εκτείνεται Πανελλαδικά, ακόμη δε και εκτός Ελλάδος. Ο μακροβιότερος και ιδιαίτερα δραστήριος πρόεδρός της Αθανάσιος Ηλ. Μουστάκας, που την υπηρέτησε πιστά επί 16 χρόνια, διεύρυνε τις δραστηριότητές της οργανώνοντας χορευτικά τμήματα, χοροεσπερίδες, εμφανίσεις σε τηλεοπτικές εκπομπές, εκδρομές. Επί της προεδρίας του αναπαλαιώθηκε το δημοτικό σχολείο με στόχο την μετατροπή του σε Μουσείο και δημιουργήθηκε Τράπεζα Αίματος. Το 2007 διοργανώθηκε Επιστημονικό Συμπόσιο στα Τρία Ποτάμια με θέμα: « Ο Ασπροπόταμος στο χώρο και το χρόνο» και εκδόθηκαν τα Πρακτικά του σε ειδικό τόμο, και το 2008 συνδιοργανώθηκε με άλλους φορείς το 25ο Πανελλήνιο Αντάμωμα των Βλάχων. Το 2008 επίσης πραγματοποιήθηκε η ψηφιοποίηση του Αρχείου της Φ.Α.Τ.Α. από την Ακαδημία Αθηνών και επίκειται η έκδοση του σχετικού τόμου. Το 2009 η Ακαδημία τίμησε τη Φ.Α.Τ.Α. στην αίθουσα τελετών της. Πρόσφατα ανακαινίστηκε και εξωραΐστηκε ο Ναός της Αγίας Μαρίνας και τελέστηκαν τα θυρανοίξιά του. Στις εκλογές του 2010 εκλέχθηκε για πρώτη φορά στην ιστορία της Φ.Α.Τ.Α. γυναίκα Πρόεδρος, η κ. Αποστολία Ι. Κούτσια. Μια γυναίκα με μεγάλο ενδιαφέρον και αγάπη για τον Σύλλογο και μεγάλη ενεργή δράση τα τελευταία 6 χρόνια ως Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου της Αδελφότητας.
Υπεύθυνος καταγραφής πολιτιστικού αποθέματος Δήμου Καλαμπάκας: κ. Ηρακλής Αλμπάνης.
Πηγή: το υπ’αριθμ. 4412/2.05.2012 έγγραφο του Δήμου Καλαμπάκας.